Home BESCHAAFDE BURGERS. BURGERLIJKHEID IN DE VROEG-MODERNE TIJD

BESCHAAFDE BURGERS. BURGERLIJKHEID IN DE VROEG-MODERNE TIJD

  • Gepubliceerd op: 6 juni 2001
  • Laatste update 29 mrt 2023
  • Auteur:
    P.W. Klein
  • 2 minuten leestijd

Deze bundel geeft billenkoek aan historici uit de laatste twee eeuwen. Ze hebben een verkeerde voorstelling gegeven van de vroegere burger. Ook hebben ze geen gericht onderzoek gedaan. Weg dus met de ‘aloude stereotype voorstellingen’! Die moeten plaats maken ‘voor een kritische verkenning van zowel de maatschappelijke status als van hun sociale en culturele identiteiten’. De burger van vroeger fungeerde als clichématig nationaal monument van eigen deugd of juist als teken van nationale bekrompenheid, maar achterlijk historisch Nederland haalt zijn kennisachterstand nu ‘in snel tempo’ in. Dat neemt niet weg dat de vroegmoderne burger, volgens de bijdrage van Remieg Aerts, ‘eigenlijk’ ook nu nog moet worden gezocht. Maar láát die zich vinden?

De huidige bundel legt alvast de nadruk op de verschuivende betekenissen van het begrip ‘burger’. De inhoud daarvan was niet nationaal, maar plaatselijk oftewel per stad bepaald. Op het platteland kwam de burger niet voor. De auteurs verdiepen zich in de sociale en culturele dimensies van het burgerdom – de economische laten ze buiten beschouwing. De vraag of de boer langs die weg niet toch een tikje burgerlijkheid had meegekregen blijft open.

In zijn nauwkeurige bijdrage over de vroegmoderne Amsterdamse burgerij laat Maarten Prak zien dat het geen ondubbelzinnig bepaalde groepering betrof. Politiek-juridische en militaire veranderingen zorgden voor verschuivingen. Volgens Jaap Van der Zee vertoont de Nederlandse geschiedschrijving uit de zestiende eeuw geen specifiek burgerlijke trekken. Ze bevat algemeen gangbare normen en waarden. Marijke Meijer Drees bereikt in haar beschouwing van de literatuur uit de gouden eeuw ongeveer dezelfde conclusie. Of het nu Huygens of Cats betreft: exclusief burgerlijk waren ze niet. Burgerlijk, maar niet in de zin van negentiende-eeuws burgerlijk, betoonde zich volgens Catrien Santen de stadselite van Kampen in de Renaissance. Die stond op de smalle bres van stedelijke eigendunk. Henk van Veen laat de burgerlijkheid van het Florentijnse patriciaat vervluchtigen in de nevelen van aristocratische aspiraties. Een heuse hofcultuur kwam er desondanks niet.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

‘De burger is de paling in de emmer met snot’, schreef ik in een recensie van de bundel over de Nederlandse burgerlijke cultuur die Aerts en Te Velde in 1998 hadden geredigeerd. De paling zit er nog steeds in. Waarmee niets ten nadele van de nieuwe bundel gezegd wil zijn.

P.W. Klein is emeritus hoogleraar geschiedenis in Rotterdam en Leiden.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer