Bernhard

Van een kennis kon ik [i]Bernhard, een verborgen geschiedenis[/i] van Annejet van der Zijl lenen. Bernhard interesseert mij niet, maar wel de periode juli ´44 tot mei ´45 als het gaat om de Westerse geallieerden. Ik raakte zo geboeid dat ik het boek in een adem uitgelezen heb. Zo schrijf je geschiedenis, de persoon tegen de achtergrond van zijn tijd. Van der Zijl brengt Bernhard en zijn familie tot leven met haar bronnen. Als historica slaagt ze er in wettig en overtuigend bewijs te leveren voor de stelling dat Bernhard een charlatan, een oplichter en een leugenaar was. Nu kun je daar wat lacherig over doen en haar vergelijken met een socioloog die ons vertelt wat we al weten. Maar het is keihard werken om te bewijzen wat we allemaal al dachten. Verleidelijk is het om Bernhard neer te zetten als een man met ernstige psychische stoornissen, maar Van der Zijl doet dat niet. Ze houdt afstand tot haar onderwerp en de conclusie is duidelijk. Berhard heeft Vorst, Volk en Vaderland in de maling genomen en de verantwoordelijke politici hadden in 1936 beter kunnen weten. Gaande het lezen begon ik mij ongerust te maken, ik was al op 2/3, maar we zaten pas in 1937. Zo evenwichtig en terzake als het deel tot 1937 is, zo rommelig is het laatste stuk. De pretentie van een biografie blijft, maar Van der Zijl gaat dan met heel grote stappen door de tijd. Wat ze bijvoorbeeld niet behandelt, is die reis van Bernhard naar de familie Zorreguieta tijdens de oorlog, terwijl dat inzake het later schijnbaar plots oppoppen van Maxima toch wel van relevantie is. Eindelijk kwam ik dan aan mijn interesse toe: hoe zit het met de affaire King Kong? Om eerlijk te zijn, ik weet er niets van, maar aan de borreltafel heb ik wel mensen verteld dat als Bernhard op de hoogte was van de plannen voor Market Garden, iedereen dat wist. Aan die wankele tafel heb ik zelfs geopperd dat Montgomery gezegd zou hebben: “Speel dit plan door aan het prinsje der Nederlanden; geen Duitser gelooft hem”. Fijn is dat Annejet en ik het zo eens zijn, maar daar blijft het dan ook bij. Net als ik roept ze maar wat en dat kan ook niet anders. In de periode voor 1937 zijn de bronnen over Bernhard schaars en Van der Zijl heeft veel boven water gekregen, maar over de periode na het huwelijk is het aantal bronnen gigantisch. Die boeiende aanpak van Bernhard tegen de achtergrond van zijn tijd kan dan niet meer. Vanaf 1937 moet je kiezen voor Kuifje in Amerika, Kuifje in Zuid-Amerika en Mannen op de Maan. Wrang is Van der Zijls dankwoord, waarin ze onder andere Blom en Mak noemt. Haar begeleiders hadden moeten zeggen: “Annejet, stop in 1937, gelijk je onderwerp ben je mateloos!” Voorts zitten er nog veel taalfouten in de tekst en dat is slordig voor zo´n mooi uitgegeven boek. Het is zonde, maar goed, we beschikken nu wel over het basis-boek voor de Bernhard-kunde en dat is goed nieuws voor de geinteresseerden.