Beeldgeheim

Een onbekende historische foto. Is het verhaal erachter te vertellen? Deze keer een poging van de uitgevers Mai Spijkers en Bert de Groot.

De toewijzing van marktkramen, het tegenhouden van oprukkende stakers, wellicht de aankondiging van de geboorte van prinses Juliana – wie zal het zeggen? De uitgevers speculeren er lustig op los.
        Eerst maar de datering. Mai Spijkers, (?? Wie ben ik?) prikt met overtuiging plaats en periode. ‘Volgens mij is deze foto genomen op de Oudezijds Voorburg- of Nieuwezijds Achterburgwal ergens in de jaren twintig of dertig. Dat het in Amsterdam is blijkt uit de ijzeren leuning en natuurlijk de brug op de achtergrond. Ik gok dat we hier voor de ingang van het tegenwoordige hotel The Grand staan, in die tijd het gemeentehuis.’ Bert de Groot, directeur van de Veen Uitgevers Groep, kent de geschiedenis van de fotografie: ‘De foto is uit het begin van de vorige eeuw, het eind van de Eerste Wereldoorlog misschien: de scherpte-diepte en de trage belichtingstijd op deze zinderende zomerdag brengen ons bij de begintijd van de nieuwsfoto.’ Hij denkt dat het gebeuren zich afspeelt in Den Haag.
        De wachtende massa intrigeert. De Groot noch Spijkers bespeurt onrust: ‘Er is politiebewaking, maar niets wekt de indruk dat het toch nog matten wordt’. Spijkers: ‘Ja, en ze zijn ook allemaal netjes gekleed. Misschien was dit wel het eerste bezoek dat het zojuist verloofde prinselijk paar in juni 1937 aan de stad Amsterdam bracht.’
        De hoofddeksels vallen De Groot, zelf hoeden- en pettendrager, op. ‘De petten zijn in de meerderheid, maar het comité van ontvangst rechtsboven op de foto draagt al een hoed. Zien wij hier de eerste tekenen van de IJzeren wet van de oligarchie van Robert Michels in werking?’ Hij vermoedt dat Troelstra elk moment een van zijn befaamde ‘rode dinsdagtoespraken’ voor algemeen kiesrecht kan gaan houden. Dat was pas een tijd! De Groot: ‘Zoals ik geen groepsfoto uit de jaren dertig kan zien zonder me af te vragen wie van de aanwezigen straks weggevoerd zal worden, zo optimistisch is mijn beeld van deze periode. Een tijd van heldere doelen, proletariërs aller landen vereenigt U, en het geloof in de vooruitgang en het rechtvaardiger worden van de maatschappij.’
        Ondertussen komt Spijkers terug van zijn verlovingsinterpretatie: ‘Het zou toch merkwaardig zijn dat zoiets niet plaatsvond in het om de hoek gelegen Paleis op de Dam. In deze jaren werd een burgemeester nog benoemd, dus het kan ook zijn dat we de inauguratie van een zojuist benoemde burgemeester gaan meemaken.’
        De Groot weet het ook allemaal niet precies, en eindigt met een contemplatie over de ongrijpbaarheid van het verleden: ‘Wat doet die dandy daar in het midden, een pas voor de menigte uit? Is het meisje daar toevallig? Dacht de fotograaf aan het meisje op de Nachtwacht dat dat hele schitterende gezelschap van een ironische noot voorziet en greep hij zijn kans toen dat meisje langs kwam? Wij zullen het niet meer weten.’

Uitleg: Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de voedselschaarste in Nederland steeds groter. In de zomer van 1917 braken in Amsterdam voedselrellen uit: het Aardappeloproer. Vrouwen plunderden schepen en wagons met aardappelen die bedoeld waren voor distributie. Op de foto staan hongerige betogers voor het stadhuis.