In de Franse filmwereld woedt een nieuwe seksuele revolutie. De uitbreng van enkele speelfilms roept herinneringen op aan het rumoer dat het onderwerp seks ooit veroorzaakte. Of laat men vooral meer zien om de inhoudelijke leegheid te camoufleren?
Niet zonder trots dragen de Fransen het stempel een gepassioneerd volk te zijn met een preoccupatie voor het lichamelijke. Dat vindt zijn weerslag in de beeldcultuur. Franse porno gaat ettelijke lengtematen verder dan de porno uit andere beschaafde landen en ook de filmkunst legt traditiegetrouw de meetlat van het schaamteloze enkele treetjes hoger.
Relatief vroeg was in de Franse cinema meer te zien dan elders. De seksuele revolutie van de late jaren zestig werd op sensuele wijze aangekondigd door Brigitte Bardot, die in Et dieu créa la femme (1957, Roger Vadim) haar blote dijen voor de camera bewoog, en niet om een kind te baren maar om een man te verleiden. In A bout de souffle(1959, Jean-Luc Godard) stoeiden Jean-Paul Belmondo en Jean Seberg 25 minuten lang met elkaar in een Parijse hotelkamer. Moraalridders spraken er schande van en vroegen zich af waar dat toch heen moest met de jeugd. Maar het tij was niet te keren: beide films werden mijlpalen in de cultuurgeschiedenis van Frankrijk.
De tijd dat een paar blote dijen de temperatuur tot kookhoogte deden stijgen, is vervlogen. De gemoederen raken ook niet meer in beroering van twee jongeren die elkaar, in ondergoed op bed hangend, grote levensvragen stellen. Toch is er in de recente Franse film een seksueel reveil waarneembaar. De uitbreng van enkele nieuwe speelfilms roept herinneringen op aan het rumoer dat het onderwerp seks ooit veroorzaakte. Romance(Catherine Breillat), Une liasion pornographique (Frédéric Fonteyne) en Baise-moi(Virginie Despentes) doen eigenaardig anachronistisch aan, maar proberen elk op hun manier de grens van het betamelijke te verschuiven.
Penetratieshots
Romance lijkt uit de jaren zeventig te komen, compleet met een in wartaal formulerende commentaarstem die een filosofische gelaagdheid moet aanbrengen. Une liaison pornographique heeft de sympathieke ingetogen toon van een jaren-tachtigfilm, met bijbehorend relatiegekeuvel. Baise-moi is geworteld in de jaren negentig, met wilde beelden en geluiden en een drang om alle onsmakelijkheden luid en duidelijk te tonen. Maar afgezien van het feit dat er wat meer in beeld gebracht wordt, is er eigenlijk niets nieuws onder de zon.
In Romance zien we hoe een seksueel gefrustreerde vrouw het slappe lid van haar echtgenoot in de mond neemt en hoe één van haar minnaars een rubber om zijn stijve lid wurmt, waarna hij haar keihard neukt – een klusje voor pornoacteur Rocco Siffredi, wiens reputatie de film vooruit was gesneld. Maar de blozende toeschouwers zullen van een koude kermis zijn thuisgekomen, want echte porno is in Romance niet te zien. Geen harde actie, geen penetratie- of cumshots. Daarentegen wel oeverloos gezever over liefde contra seks, over het verlangen van een vrouw enerzijds geestelijk te versmelten met de partner en anderzijds ‘gewoon een gat te zijn dat volgestopt wordt’.
In het vrijmoedige Une liaison pornographique wordt de seksuele handeling waar het allemaal om draait juist provocerend buiten beeld gehouden. Een man (Sergi Lopez) en een vrouw (Nathalie Baye) hebben via een annonce afgesproken een gemeenschappelijke seksuele wens te vervullen. Maar de deur van de hotelkamer waarachter alles zich afspeelt, wordt voor de neus van de kijker dichtgeslagen. Als ze tenslotte echt van elkaar dreigen te houden, is dat het einde van de relatie.
Kliekjes feminisme
Schokkender bedoeld is Baise-moi, en de makers zijn daar met vlag en wimpel in geslaagd. De gewelddadige en seksuele avonturen van twee vriendinnen in een door mannen gedomineerde maatschappij zijn op niets verhullende wijze in beeld gebracht. De uit de pornoindustrie gerekruteerde actrices Raffaela Anderson en Karen Bach hadden er weinig moeite mee hun intiemste delen van dichtbij te laten filmen. Het kostte het publiek meer moeite ernaar te kijken. De Franse filmkeuring had Baise-moi aanvankelijk goedgekeurd voor een publiek van 16 jaar en ouder, maar na klachten van verontruste ouders besloot justitie de film tijdelijk aan de ketting te leggen. Kopstukken uit de Franse kunstwereld tekenden meteen een petitie met termen als ‘censuur’ en ‘uitingsvrijheid’. Haastig trok de filmkeuring de leeftijd op tot 18, en Baise-moi kon vertoond worden voor een volwassen publiek.
Regisseur Virginie Despentes verklaart dat de film, die zij op haar eigen roman baseerde, een realistische weergave is van de wereld waarin wij leven. Toch zullen maar heel weinig mensen in vijf kwartier zoveel moorden, verkrachtingen en lawaai moeten ondergaan. Het echtheidsargument is flauwekul. Wat rest zijn wat opgewarmde kliekjes feminisme, zoals: ‘Het is de hoogste tijd om vrouwen hun complete lijven, waar ze altijd van beroofd zijn geweest, terug te geven. Om het recht van de vrouw op haar eigen pure seksbeleving op te eisen, te bevrijden uit de mannelijke klauwen.’
Zeker, er is een revolutionair golfje van Franse films die ietsje meer van de menselijke anatomie tonen dan we gewend waren en daarom niet nalaten enige commotie te veroorzaken. Maar ze slaan minder diepe bressen dan veertig jaar geleden, simpelweg omdat de makers niet zoveel schokkends te vertellen hebben.
DE OVERTOCHT
maandag 11 december, ± 21.00, VPRO, Ned. 3
Een documentaire van Cherry Duyns over de nazaten van Nederlanders die in 1900 op de SS Potsdam naar veelbelovend Amerika afreisden. ‘Het idee voor de documentaire ontstond in het gemeentearchief van Rotterdam, waar ik prachtige, vergeelde passagierslijsten van de Holland-Amerika lijn in handen kreeg,’ zegt Duyns. De nazaten bleken nog allemaal in Amerika te wonen. ‘Tijdens de interviews bleek dat ze nauwelijks iets over hun voorouders wisten. Pas door onze verhalen raakten ze nieuwsgierig, geïntrigeerd. Opeens kwamen ze met allerlei oude brieven van hun grootouders, die moesten wij dan vertalen.’ De interviews worden aangevuld met archiefmateriaal.
EDITH STEIN
Regisseuse Frederieke Jochems en co-scenarist Sandra van Beek werken aan een project over Edith Stein. Deze joodse vrouw bekeerde zich tot het katholicisme, werd in de Tweede Wereldoorlog vermoord en later door de katholieke kerk tot martelares uitgeroepen. Jochems: ‘Het uitgangspunt van de film is de dubbele identiteit van Stein – waarom bekeerde ze zich tot het katholicisme? En hoe gaan de verschillende geloven om met dat ‘dubbelleven’ en haar tragische dood? We filmen op verschillende locaties: Rome, Duitsland, misschien zelfs in Amerika.’ Er wordt nog gezocht naar financiers.
WIE NIET WEG IS, IS GEBLEVEN
Van 1 oktober tot en met 3 december, zondag, 19.00, NPS, Ned. 3
In een tiendelige serie wordt 25 jaar onafhankelijk Suriname in beeld gebracht aan de hand van verhalen van gewone Surinamers. Roel van Broekhoven is de samensteller. ‘We hebben expres niet gekozen voor de hotemetoten: die komen al zo vaak in beeld en liegen bovendien, simpelweg omdat er nog teveel belangen meespelen.’ In elke aflevering wordt een persoon geïntroduceerd, van een strenge politieman die de eerste Surinaamse vlag hees tot aan de rijkste man van het land die verkiezingen manipuleert. De geschiedenis wordt vanuit hun oogpunt behandeld. Van Broekhoven: ‘We onthouden ons daarbij van moralisme en commentaar. Door de mensen in hun waarde te laten vertellen ze veel meer.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
