Home Arend-Jan Boekestijn over zijn held Otto von Bismarck

Arend-Jan Boekestijn over zijn held Otto von Bismarck

  • Gepubliceerd op: 18 september 2018
  • Laatste update 13 okt 2022
Arend-Jan Boekestijn over zijn held Otto von Bismarck

Arend-Jan Boekestijn is historicus aan de Universiteit Utrecht, radiopresentator en voormalig VVD-Kamerlid. Hij roemt Otto von Bismarck als een van de grootste staatsmannen uit de wereldgeschiedenis. 

Wanneer maakte u kennis met Otto von Bismarck?
‘Ik ben van 1959, en in de periode dat ik geschiedenis en politieke wetenschappen studeerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam werd er weinig aandacht geschonken aan grote historische figuren. Ik heb zelf een weg moeten vinden in bijvoorbeeld het gedachtegoed van de Founding Fathers van de Verenigde Staten. Mijn studiegenoot Herbert Maks promoveerde op de Luxemburgse kwestie en wist veel over Otto von Bismarck (1815-1898). Met hem heb ik veel over deze grote Duitse staatsman gesproken.’
 
Wat spreekt u aan in de man?
‘Bismarck was een zuivere machtsdenker. Hij was buitengewoon intelligent, en net als veel van zijn conservatieve tijdgenoten diep onder de indruk van het geweld waar de Franse Revolutie op was uitgelopen. Hij slaagde erin om voor de zittende klasse in Pruisen de status-quo te bewaren door niet toe te geven aan de roep om democratisering, maar er wel voor te zorgen dat de Duitse staten zich aaneensloten. Vervolgens wist hij die Duitse eenheid diplomatiek te verankeren, waardoor hij als het ware de Eerste Wereldoorlog trachtte te voorkomen. Maar nadat Wilhelm II hem in 1890 had ontslagen, ging het bergafwaarts met Duitsland.’
 
Indrukwekkend?
‘Zeker. Zonder Bismarck is het maar helemaal de vraag of de klein-Duitse optie, de aaneensluiting van de Duitse staten zonder Oostenrijk, er zou zijn gekomen. Dan had de Europese geschiedenis er heel anders uitgezien.’
 
Wat waren Bismarcks kwaliteiten?
‘Er is een fantastisch verhaal dat hij in 1862 in Londen op een receptie was van de Russische ambassade. Ook Benjamin Disraeli, de latere prime minister van Engeland, was een van de aanwezigen. Daar vertelde de toen 47-jarige Bismarck het gezelschap dat hij minister-president van Pruisen zou worden, het leger ging hervormen en oorlog zou gaan voeren tegen Oostenrijk. En wat denk je? Negen jaar later waren zijn voorspellingen bewaarheid.’
 

Zonder Bismarck had de Europese geschiedenis er anders uitgezien 

Hoe is het mogelijk?
‘Het is uitzonderlijk knap dat Bismarck de Duitse eenwording wist te bereiken zonder parlementaire meerderheid, zonder steun van een massabeweging, en zonder noemenswaardige bestuurlijke of politieke ervaring. Hij opereerde min of meer autonoom, koesterde geen koloniale aspiraties, en was een meester in het manoeuvreren tussen de verschillende machten in binnen- en buitenland. Wel had hij essentiële diplomatieke ervaring opgedaan als gezant in Sint-Petersburg en Parijs. Hij was ook een intellectueel, schreef uitstekend proza, en onderhield een uitgebreide correspondentie.’
 
Had Bismarck ook tekortkomingen?
‘Hij was een hypochonder en werd geregeld geplaagd door onmatige eetbuien. Zijn echtgenote, de vrome Johanna von Puttkamer, hield hem op de been.’
 
Ziet u paralellen met uw eigen leven?
‘Bismarck was een formidabel staatsman. Wat mijzelf betreft: er is veel waarover ik bescheiden kan zijn.’
 
Alies Pegtel is historicus en journalist.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 10 - 2018