Home Anti-communistische contrapropaganda

Anti-communistische contrapropaganda

  • Gepubliceerd op: 23 december 2012
  • Laatste update 02 mei 2023
  • Auteur:
    Mathilde Sanders
  • 4 minuten leestijd

Zoek voor de grap eens op het trefwoord ‘Interdoc’ in het krantenarchief. Resultaat: nul artikelen over dit Europese spionagenetwerk uit de Koude Oorlog.

Deze maand verscheen het eerste boek ooit over het geheime netwerk Interdoc, dat van 1963 tot 1986 probeerde de publieke opinie te vormen en manipuleren. In Interdoc, een geheim netwerk in de Koude Oorlog beschrijft Giles Scott-Smith, hoogleraar diplomatieke geschiedenis aan de Universiteit Leiden, hoe Westerse inlichtingendiensten heel gecalculeerd en bewust propaganda inzetten op een manier die je vooral van het Oostblok zou verwachten. Via mantelorganisaties, talrijke publicaties, campagnes en ‘vermenigvuldigers’ zoals journalisten en wetenschappers werd ‘psychologisch’ oorlog gevoerd tegen de communistische ideologie. Erg interessant is dat dit alles ook grotendeels werd gefinancierd door grote Nederlandse bedrijven zoals onder meer Shell, Unilever, Philips en banken.

Bij lezing van dit boek dringt de vraag zich op, wat tegenwoordig nog over is van dit netwerk. Zouden inlichtingendiensten echt zijn gestopt met dit soort activiteiten? Als de auteur wordt gevraagd wat de actuele waarde is van zijn boek zegt hij: “Dit boek laat zien hoe inlichtingendiensten de maatschappij tegen zichzelf kunnen beschermen. Die vraag is nog steeds actueel. Een formele internationale samenwerking tussen veiligheidsdiensten wordt nog steeds vermeden. Bij Interdoc speelden eigenlijk dezelfde problemen zoals bijvoorbeeld vandaag in de strijd tegen het terrorisme.” In zijn conclusie schrijft Giles Scott-Smith: “Het Interdoc-experiment levert wel vragen op over de relatie tussen inlichtingendiensten en de democratische staat: wie beslist eigenlijk wat er verdedigd moet worden en hoe dat moet gebeuren?”

Opvallend genoeg is in Nederlandse kranten en tijdschriften niet geschreven over het onlangs verschenen boek over Interdoc. Toch heeft dit boek zeker nieuwswaarde. Niet alleen omdat het gaat over een bijzondere samenwerking tussen de Nederlandse, Franse en Duitse inlichtingendiensten, waarover tot nu toe alleen oud-onderzoeksjournalist Paul Koedijk eind jaren negentig schreef in de bundel Maatschappij en krijgsmacht in de schaduw van de muur.

Koedijk had ooit het plan om een boek over Interdoc te schrijven, maar Scott-Smith nam het stokje van hem over. Als enige historicus kreeg de Britse historicus exclusief toegang tot de documenten van oud-verzetsstrijder en BVD-er Cees Cornelis van den Heuvel, die worden bewaard in het Nationaal Archief in Den Haag. Grotendeels op basis van deze documenten aangevuld met tientallen interviews kwam dit boek tot stand.

Tussen de bedrijven door en gefinancieerd door het Roosevelt Study Center, werkte de hoogleraar bijna tien jaar aan deze reconstructie van de geschiedenis van Interdoc, maar hij heeft het volledige beeld hiervan niet gekregen omdat alle documentatie ontbrak van onder meer de multinational Shell en de Franse inlichtingendienst. Scott-Smith vermoedt ook dat Cees van den Heuvel in overleg met de AIVD besloot om bepaalde informatie achter te houden. Al ontkent de AIVD dit volgens de historicus, die ook met grote regelmaat de WOB heeft ingezet om aan informatie te komen.

Cees van den Heuvel was de broer van mijn oma (en naamgenoot) Mathilde Sanders en het grote voorbeeld van mijn eigen vader Christiaan Cornelis Sanders. Mijn vader had zijn eerste baan bij zijn enige werkgever, het Ministerie van Buitenlandse Zaken, te danken aan zijn oom Cees. Een studievriend van mijn vader, Rio Praaning, ging rond dezelfde tijd werken voor Cees van den Heuvel bij zijn Oost-West Instituut. Rio Praaning, die ook voor het boek over Interdoc is geïnterviewd, was veel later in zijn loopbaan partner bij het consultancy bureau Praaning Meines in Brussel waar ook oud-minister Ben Bot een tijdje werkte.

Het geeft te denken dat Praaning Meines jarenlang een uitwisselingsprogramma organiseerde voor Belgische en Nederlandse journalisten, waaraan ook ik ooit deelnam. Mijn eigen in 2010 overleden vader had ongetwijfeld veel interessante informatie kunnen toevoegen aan dit boek over Interdoc, maar dat heeft hij helaas niet willen of mogen doen wellicht omdat hij diplomaat was.

Links:
http://www.uitgeverijboom.nl/boeken/geschiedenis/interdoc_9789461052087/
http://www.hum.leiden.edu/history/staff/scott-smith.html

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Nieuws

Zeventiende-eeuwse jongen kreeg Staten-Generaal als peetouder

In 1668 kreeg een baby, de zoon van de graaf en gravin van Bentheim, een opmerkelijke voornaam. Het jongetje werd ‘Statius’ gedoopt, een afgeleide van het woord ‘Staten’. De Staten-Generaal van de Nederlandse Republiek waren namelijk peetouder van het kind. En zij hadden om die naam gevraagd.  Het was een opmerkelijke gang van zaken, want...

Lees meer
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Interview

‘Met Mark Rutte zocht ik naar de resten van Van Oldenbarnevelt’ 

Ronald van Raak ging op onderzoek onder het Binnenhof. Hij vertelt over zijn historische sensatie: ‘In mijn goede pak kroop ik door het stof.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?  ‘Die heb ik zeker ervaren tijdens een koude januarinacht in 2019, het hagelde, toen ik met Mark Rutte afdaalde in de...

Lees meer
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Artikel

Lída Baarová: de onmogelijke liefde van Joseph Goebbels 

Rijkspropagandaminister Joseph Goebbels raakt zo verliefd op de Tsjechische actrice Lída Baarová dat hij er met haar vandoor wil. Het komt er niet van, en Baarová betaalt een hoge prijs voor de affaire. ‘Geen van mijn films is zo dramatisch geweest als mijn leven.’  Haar moeder pusht Lída (1914-2000) en haar zus Zorka Janů al...

Lees meer
Allegorie Willem I
Allegorie Willem I
Beeldessay

Het regent koninklijke lintjes, een onderscheiding die Willem I invoerde

Koning Willem I doet zijn best het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden op te stoten in de vaart der volkeren. Toch verliest hij de helft van zijn land. Op 30 november 1813 landt Willem Frederik van Oranje na een ballingschap van 19 jaar op het strand van Scheveningen. Twee dagen later wordt hij uitgeroepen tot soeverein...

Lees meer