Zoek voor de grap eens op het trefwoord ‘Interdoc’ in het krantenarchief. Resultaat: nul artikelen over dit Europese spionagenetwerk uit de Koude Oorlog.
Deze maand verscheen het eerste boek ooit over het geheime netwerk Interdoc, dat van 1963 tot 1986 probeerde de publieke opinie te vormen en manipuleren. In Interdoc, een geheim netwerk in de Koude Oorlog beschrijft Giles Scott-Smith, hoogleraar diplomatieke geschiedenis aan de Universiteit Leiden, hoe Westerse inlichtingendiensten heel gecalculeerd en bewust propaganda inzetten op een manier die je vooral van het Oostblok zou verwachten. Via mantelorganisaties, talrijke publicaties, campagnes en ‘vermenigvuldigers’ zoals journalisten en wetenschappers werd ‘psychologisch’ oorlog gevoerd tegen de communistische ideologie. Erg interessant is dat dit alles ook grotendeels werd gefinancierd door grote Nederlandse bedrijven zoals onder meer Shell, Unilever, Philips en banken.
Bij lezing van dit boek dringt de vraag zich op, wat tegenwoordig nog over is van dit netwerk. Zouden inlichtingendiensten echt zijn gestopt met dit soort activiteiten? Als de auteur wordt gevraagd wat de actuele waarde is van zijn boek zegt hij: “Dit boek laat zien hoe inlichtingendiensten de maatschappij tegen zichzelf kunnen beschermen. Die vraag is nog steeds actueel. Een formele internationale samenwerking tussen veiligheidsdiensten wordt nog steeds vermeden. Bij Interdoc speelden eigenlijk dezelfde problemen zoals bijvoorbeeld vandaag in de strijd tegen het terrorisme.” In zijn conclusie schrijft Giles Scott-Smith: “Het Interdoc-experiment levert wel vragen op over de relatie tussen inlichtingendiensten en de democratische staat: wie beslist eigenlijk wat er verdedigd moet worden en hoe dat moet gebeuren?”
Opvallend genoeg is in Nederlandse kranten en tijdschriften niet geschreven over het onlangs verschenen boek over Interdoc. Toch heeft dit boek zeker nieuwswaarde. Niet alleen omdat het gaat over een bijzondere samenwerking tussen de Nederlandse, Franse en Duitse inlichtingendiensten, waarover tot nu toe alleen oud-onderzoeksjournalist Paul Koedijk eind jaren negentig schreef in de bundel Maatschappij en krijgsmacht in de schaduw van de muur.
Koedijk had ooit het plan om een boek over Interdoc te schrijven, maar Scott-Smith nam het stokje van hem over. Als enige historicus kreeg de Britse historicus exclusief toegang tot de documenten van oud-verzetsstrijder en BVD-er Cees Cornelis van den Heuvel, die worden bewaard in het Nationaal Archief in Den Haag. Grotendeels op basis van deze documenten aangevuld met tientallen interviews kwam dit boek tot stand.
Tussen de bedrijven door en gefinancieerd door het Roosevelt Study Center, werkte de hoogleraar bijna tien jaar aan deze reconstructie van de geschiedenis van Interdoc, maar hij heeft het volledige beeld hiervan niet gekregen omdat alle documentatie ontbrak van onder meer de multinational Shell en de Franse inlichtingendienst. Scott-Smith vermoedt ook dat Cees van den Heuvel in overleg met de AIVD besloot om bepaalde informatie achter te houden. Al ontkent de AIVD dit volgens de historicus, die ook met grote regelmaat de WOB heeft ingezet om aan informatie te komen.
Cees van den Heuvel was de broer van mijn oma (en naamgenoot) Mathilde Sanders en het grote voorbeeld van mijn eigen vader Christiaan Cornelis Sanders. Mijn vader had zijn eerste baan bij zijn enige werkgever, het Ministerie van Buitenlandse Zaken, te danken aan zijn oom Cees. Een studievriend van mijn vader, Rio Praaning, ging rond dezelfde tijd werken voor Cees van den Heuvel bij zijn Oost-West Instituut. Rio Praaning, die ook voor het boek over Interdoc is geïnterviewd, was veel later in zijn loopbaan partner bij het consultancy bureau Praaning Meines in Brussel waar ook oud-minister Ben Bot een tijdje werkte.
Het geeft te denken dat Praaning Meines jarenlang een uitwisselingsprogramma organiseerde voor Belgische en Nederlandse journalisten, waaraan ook ik ooit deelnam. Mijn eigen in 2010 overleden vader had ongetwijfeld veel interessante informatie kunnen toevoegen aan dit boek over Interdoc, maar dat heeft hij helaas niet willen of mogen doen wellicht omdat hij diplomaat was.
Links:
http://www.uitgeverijboom.nl/boeken/geschiedenis/interdoc_9789461052087/
http://www.hum.leiden.edu/history/staff/scott-smith.html
Dit artikel is exclusief voor abonnees
