Home Afscheiding of bevrijding?

Afscheiding of bevrijding?

  • Gepubliceerd op: 28 april 2011
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jeroen Bult
  • 2 minuten leestijd

In augustus is het twintig jaar geleden dat Estland, evenals zuiderburen Letland en Litouwen, op de golven van de mislukte anti-Gorbatsjovputsch in Moskou zijn onafhankelijkheid wist te herstellen. In dit woordje ‘herstellen’ schuilt de kiem van een conflict dat ieder moment (weer) tot volle eruptie kan komen.

Estland wordt niet moe te onderstrepen dat het land in de zomer van 1940 door Stalins Sovjet-Unie is geannexeerd en dat het overgrote deel van de internationale gemeenschap, de Verenigde Staten voorop, die annexatie nimmer heeft erkend. Estse diplomaten in ballingschap werden steevast uitgenodigd voor recepties op het Witte Huis. Met andere woorden: het land bleef een soeverein object van het internationaal recht en wist in augustus 1991 de natuurlijke situatie van voor 1940 in ere te herstellen.

Rusland, de zelfverklaarde rechtsopvolger van de Sovjet-Unie, denkt daar heel anders over. Estland zou in 1940 ‘geheel vrijwillig’ tot de Sovjetfamilie zijn toegetreden en was twintig jaar geleden gewoon een van de vele republieken die uit het unieverband stapte. Niks geen ‘voortdurende soevereiniteit’ en ‘herstel van de onafhankelijkheid’ dus, het betrof een afscheiding. Bovendien vindt Rusland dat de Esten wel wat meer dankbaarheid mogen tonen voor de ‘bevrijding van het fascisme’ in 1944-1945 en voor Boris Jeltsins dappere houding tijdens de bloedstollend spannende augustusdagen in Moskou. Zonder hem was er nu geen Republiek Estland.

De viering van twintig onafhankelijkheid in augustus leidt nu al tot het oplaaien van de historische-juridische loopgravenoorlog. De Estse televisie toont een eindeloze reeks historische documentaires, er verschijnen stapels versgedrukte boeken over de communistische rampspoed, schoolkinderen adopteren vrijheidsmonumenten, gedenktekens uit de Sovjettijd worden die juist verplaatst en onderzoekscommissies en politici noemen in één adem de Duitse concentratiekampen en de Siberische goelag.

Tegen de tijd dat in augustus de feestelijkheden losbarsten, zal de wil tot inschikkelijkheid bij alle partijen ver te zoeken zijn. Zeker als men bedenkt dat Ruslands nationalistische sentimenten dit jaar ook om een andere reden tot ongekende hoogten zullen stijgen: zeventig jaar geleden begon de strijd tegen nazi-Duitsland.

 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer