Japan heeft een unieke grondwet. Een die volgens sommigen werelderfgoed zou moeten worden. Anderen, zoals de gelauwerde tekenfilmregisseur Hayao Miyazaki, roepen op tot wereldwijde navolging. De reden: artikel 9 zegt dat Japan conflicten niet met wapens mag beslechten. Oorlog voeren is verboden.
Toen deze grondwet in 1947 door de Amerikaanse bezettingsmacht werd ingevoerd, omarmden de Japanners hem massaal. Dit is vandaag de dag nog steeds het geval. Maar het geldt niet voor premier Shinzo Abe.
Hij is de kleinzoon van de naoorlogse premier Nobusuke Kishi, een oorlogsmisdadiger die om duistere redenen vervolging kon ontlopen. Kishi vocht indertijd de grondwet aan, ‘want welk land heeft nou een grondwet die door anderen is geschreven?’. Kishi’s nationalisme is kleinzoon Abe met de paplepel ingegoten. Al jaren heeft hij de hardnekkige wens een nieuwe grondwet te maken ‘die Japanners weer een gevoel van trots en liefde voor hun land geeft’.
Onlangs is Abe een stuk dichter bij zijn ideaal gekomen. Dankzij twee verkiezingsoverwinningen van zijn Liberaal-Democratische Partij (LDP), eerst voor het Lagerhuis in december 2012 en onlangs voor het Hogerhuis, domineert Abes coalitie nu het gehele parlement. Daardoor kan hij elk wetsvoorstel erdoorheen jagen.
Alleen bij een grondwetswijziging ligt het moeilijker, want daarvoor is volgens artikel 96 van de huidige grondwet een tweederde meerderheid nodig. Dus flirt Abe naar gelegenheidsbondgenoten om voorlopig alleen artikel 96 zo te veranderen dat een meerderheid van de helft plus één voortaan voldoende is voor veranderingen in de grondwet. Theoretisch heeft Abe geestverwanten bij de oppositie. Welke politieke prijs zij verlangen voor hun steun is onduidelijk.
Slaagt Abe in zijn opzet, dan zullen successievelijk andere artikelen sneuvelen. Als eerste zal hij vredesartikel 9 opruimen, om Japan zijn militaire bewegingsvrijheid van voor 1945 terug te geven. Verder wil hij artikel 21, dat de vrijheid van meningsuiting garandeert, zodanig herformuleren dat die vrijheid wordt ingeperkt ‘als de natie in gevaar is’. Dat biedt de staat de mogelijkheid de media, het onderwijs en het politieke debat te censureren.
Als dit scenario werkelijkheid wordt, zo waarschuwt de Japanse Orde van Advocaten, dan is het gedaan met de democratie. Niet alleen veel Japanners maken zich zorgen over Abes plannen. Ook de Zuid-Koreanen, de Chinezen en de Amerikanen maken hun misnoegen kenbaar. De Europeanen zouden hetzelfde moeten doen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
