Nu Karadzic in Den Haag wordt berecht kan Nederland eindelijk het hoofdstuk Srebrenica afsluiten

‘Nu Karadzic in Den Haag wordt berecht kan Nederland eindelijk het hoofdstuk Srebrenica afsluiten’

[Anton van Hooff]

‘Nee. Karadzic komt in Den Haag geen verantwoording aan Nederland afleggen, maar aan een internationaal strafhof. Dat het proces toevallig in Den Haag plaatsvindt, veroorzaakt bij Nederlanders ten onrechte een gevoel van voldoening. Zoals deze omstandigheid bij de Serviërs al evenzeer ten onrechte argwaan wekt over de loop van het proces. Ook als Karadzic’ schuld ondubbelzinnig wordt vastgesteld, zal de reputatie van Nederland niet worden gezuiverd.

Wie weet wat er tijdens het proces nog allemaal boven tafel komt? In elk geval zal “ons” de naïviteit en lafheid van onze militairen worden ingewreven. De foto van Karremans die het glas heft met Mladic zal weer langskomen, net als de beelden van de kroonprins en de premier, hossend en bier drinkend met onze jongens na hun veilige terugkeer uit Srebrenica. En vooral de scheiding van mannen en vrouwen onder het oog van hun Nederlandse beschermers.

Alles wat er daarna is gebeurd en zal gebeuren, wist de schaamte niet uit. De soldaten die in Irak en in Afghanistan sneuvelen zijn vergeefse zoenoffers van de Nederlandse legerleiding, die wil laten zien dat onze strijdmacht wel degelijk kan knokken. Het proces- Karadzic zal er hoogstens toe bijdragen dat Srebrenica definitief deel gaat uitmaken van onze historische canon.’

[Ruth Oldenziel]

‘Nee. Dat heeft te maken met de wijze waarop de afgelopen tien jaar in Nederland met de kwestie-Srebrenica is omgegaan. Als we dit vergelijken met de manier waarop de waarheidscommissies in bijvoorbeeld Chili en Zuid-Afrika hebben gefunctioneerd, dan zien we grote verschillen in zowel aanpak als inhoud. Daar was een veel directer contact met het publiek; in Chili werd het officiële rapport voorgelezen in een stadion met tienduizend mensen. Er werden fundamentele morele kwesties aangesneden.

In Nederland is nooit een breed maatschappelijk debat gevoerd over Srebrenica. Het NIOD-rapport is van die omstandigheid de meest schrijnende uitdrukking. Het was vooral “wetenschappelijk” en weinig “waarachtig”. De onderzoekers besteedden maar liefst drieduizend pagina’s aan feitelijke achtergronden, maar vermeden de cruciale gebeurtenissen en hadden relatief weinig aandacht voor waar het uiteindelijk om draait: de verantwoordelijkheid van Nederland. Ook werd er geen evenwichtig beeld geschetst tussen enerzijds Dutchbat en anderzijds de slachtoffers – die sowieso weinig zijn gehoord. [?is raar: een beeld schetsen TUSSEN twee dingen]

Ik ben daarom cynisch over het komende proces. Het zal zich vooral concentreren op de juridische vraag of Karadzic als toenmalig Bosnisch-Servisch politiek leider de verantwoordelijkheid droeg voor het drama in Srebrenica. Het veel bredere vraagstuk over de morele verantwoordelijkheid van Nederland zal daarom ook met dit proces niet kernachtig worden opgelost.’

[James Kennedy]
‘Dergelijke processen hebben zelden te maken met het afsluiten van gevoelens; ze zijn er eerder een verlenging van. Mogelijk leidt het proces tot een breder debat over Srebrenica dan we tot nu toe in Nederland hebben gezien. En dat kan, op de langere termijn, natuurlijk een betere verwerking van het drama tot gevolg hebben.

Ik geloof dat het nog veel en veel te vroeg is om nu al van “afsluiten” te kunnen spreken. Normaliter gaan er decennia overheen voordat een samenleving dergelijke nationale trauma’s kan verwerken. Kijk naar de Neurenbergse processen. Die leidden in 1946 in het toenmalige Duitsland niet tot een nationale discussie waarin de Duitsers hun eigen aandeel in de oorlog onderzochten. Dat gebeurde pas decennia later. Maar de Neurenbergse processen speelden toen, verlaat, wel een rol in de Duitse verwerking van de Tweede Wereldoorlog.

En kijk naar de politionele acties van de Nederlandse militairen in Indonesië: je kunt niet zeggen dat die ooit goed zijn verwerkt. Het is altijd moeilijk voor een samenleving om de daden van een deel van die samenleving onbevangen onder ogen te zien. Men heeft ofwel de
neiging scherp te veroordelen, ofwel men probeert de gemoederen te sussen. Zo blijven de Fransen worstelen met de oorlog in Algerije en de Amerikanen met Vietnam.’