Home ‘Voorkom een digitale ‘Dark Age’’

‘Voorkom een digitale ‘Dark Age’’

  • Gepubliceerd op: 18 april 2023
  • Laatste update 24 apr 2023
  • Auteur:
    Lucie Galis
  • 4 minuten leestijd
‘Voorkom een digitale ‘Dark Age’’

Duitsland is begonnen aan de ambitieuze taak om alle Duitse tweets te archiveren – ruim 4 miljard berichten. In Nederland heeft de ‘KB nationale bibliotheek’ al jarenlang dezelfde ambitie, maar hun webarchivarissen worden daarin belemmerd omdat wetgeving ontbreekt. En zelfs als het zou lukken om alle tweets te archiveren, dan is het nog niet zo eenvoudig om die data te gebruiken voor historisch onderzoek.

Het erfgoedbeheer in Nederland is duidelijk geregeld. Het Instituut voor Beeld en Geluid beheert audio- en videofragmenten en de Koninklijke Bibliotheek gaat over het behoud van het geschreven erfgoed. So far, so good. Maar sinds de opkomst van het internet en de explosieve groei aan online geschreven teksten, is de bewaartaak van de KB uitgebreid en dreigt geschreven erfgoed verloren te gaan als er niet snel iets aan de wetgeving verandert.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Geen depotwetgeving

In 1974 voerde Nederland, in tegenstelling tot veel andere landen, een vrijwillig depot in. Dit hield in dat gepubliceerde teksten niet verplicht aan de KB hoefden worden overgedragen. Een verplichting vond men overbodig: ‘de noodzaak van archivering werd breed gedeeld en gepubliceerde teksten werden vrijwel altijd opgestuurd’, aldus Sophie Ham, coördinator webarchivering van de KB.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Maar in 1974 kon men niet voorzien dat maatschappelijke en politieke debatten zich jaren later grotendeels naar het internet zouden verplaatsen. Berichten op social media als Twitter of Facebook bestaan enkel digitaal en worden pas gearchiveerd als de website-uitgever daar expliciet toestemming voor geeft. Het is voor de KB ondoenlijk om voor elke webpagina toestemming te vragen, waardoor veel online teksten – zoals miljarden tweets op Twitter – niet worden opgeslagen.

‘Als Twitter nu om wat voor reden dan ook verdwijnt, verdwijnt daarmee ook een belangrijk deel van het geschreven erfgoed’, waarschuwt Ham. Om te voorkomen dat er een digitale ‘Dark Age’ ontstaat, is het volgens haar van belang dat er een wettelijk kader komt om alle publicaties in Nederland op te slaan, dus ook de digitale.

Een wettelijk depot zou een oplossing kunnen zijn, zodat met één druk op de knop direct alle berichten – of een selectie daarvan – in het archief opgeslagen mogen worden. In landen die al een verplichte depotwet hadden, was het vrij gemakkelijk om de fysieke wetgeving te verruimen naar de digitale wereld. De KB zou graag een soortgelijke wet in Nederland ingevoerd zien, maar ondanks jarenlange gesprekken met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is dat nog niet gelukt.

Praktische uitvoering

De archivering van tweets moet dus voorkomen dat maatschappelijke discussies, hashtags en trends op het web verdwijnen. Discussies die zich vooral online afspelen, zoals de #MeToo- en BlackLivesMatter-beweging of de meer recente #StemZeWeg en #Trotsopdeboer, kunnen zo behouden blijven voor onderzoekers in de toekomst.

Historicus en NIOD-onderzoeker Milan van Lange vindt het positief dat de KB zich inzet voor de archivering van online materiaal, maar plaatst daar wel een kanttekening bij: naast mogelijkheden brengen digitale bronnen ook veel uitdagingen met zich mee.

Om betrouwbare analyses te maken op basis van miljarden tweets is het volgens Van Lange belangrijk dat historici zich bewust zijn van de moeilijkheden van “big data-analyse”. Sommige tweets zijn bijvoorbeeld al van het internet verwijderd, een ander deel is door chatbots geplaatst en een groot deel van de bevolking zit niet op Twitter. Het platform geeft kortom niet het complete maatschappelijke debat weer, maar slechts een greep van meningen.

Daarnaast kan de grote hoeveelheid aan informatie tot cherry picking leiden, zegt Van Lange. ‘Er is tussen al die tweets altijd wel iets te vinden dat een hypothese kan bevestigen. Als alle online berichten gearchiveerd worden, is het daarom belangrijk om die data in een brede context te bekijken, en niet alleen te focussen op individuele zoekresultaten.’