Home Vergelijkingen met de Holocaust blijven toegestaan

Vergelijkingen met de Holocaust blijven toegestaan

  • Gepubliceerd op: 1 februari 2022
  • Laatste update 27 mrt 2023
  • Auteur:
    Ewout Klei
  • 4 minuten leestijd
Vergelijkingen met de Holocaust blijven toegestaan

Op 15 december deed de Amsterdamse rechtbank een belangrijke uitspraak in een civiele zaak die het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) en het Centraal Joods Overleg (CJO) hadden aangespannen tegen Thierry Baudet: de leider van Forum voor Democratie moest drie berichten verwijderen op Twitter, waarin hij het lot van ongevaccineerden vergeleek met slachtoffers van de Holocaust. Baudet heeft beroep aangetekend. Nam de rechter een terechte beslissing, of niet?

De uitspraak gaat niet te ver, vindt professor Wouter Veraart, hoogleraar rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij houdt zich bezig met debatten rond de rechtsstaat, historisch onrecht, restitutie en slachtofferschap. ‘Er zijn mensen die vinden dat de vrijheid van meningsuiting onbeperkt moet zijn, ik kijk er anders naar’, zegt hij.

Volgens Veraart betekent de uitspraak van de rechter niet dat vergelijkingen met de Holocaust nu taboe zijn geworden. ‘In de wetenschap mag je de Holocaust vergelijken met andere genocides, anders kun je wel ophouden met wetenschap.’ De uitspraken van Baudet zijn echter heel bizar. ‘Dat je ergens niet naar binnen mag omdat je niet gevaccineerd bent is wat anders dan Auschwitz.’

Strenger begrenzen

Veraart legt uit dat sinds de uitspraak van de Hoge Raad in 2014 in de zaak tegen de Amsterdamse politicus Delano Felter, die veroordeeld werd voor zijn antihomo-uitspraken, rechters de vrijheid van meningsuiting van politici iets strenger en inhoudelijker zijn gaan begrenzen. ‘Dit doen ze onder meer op grond van het onverdraagzaamheidscriterium, zoals ontwikkeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.’

Toch is Veraart ook kritisch. Nederlandse rechters zijn veel strenger als het om de Holocaust gaat, dan om bijvoorbeeld de islam. Dat heeft volgens Veraart alles met de geschiedenis te maken. ‘De Holocaustherdenking neemt een belangrijke plek in onze samenleving in, vandaar dat op Holocaustvergelijkingen veel gevoeliger wordt gereageerd.’

‘Geert Wilders werd vrijgesproken in zijn eerste proces, waarbij het onder meer ging om een opiniestuk in de Volkskrant waarin hij de Koran vergeleek met Mein Kampf. Volgens de rechter ging het hier niet om groepsbelediging, maar om religiekritiek.’ Veraart is het daarmee niet eens, legt hij uit, want uit het opiniestuk bleek dat Wilders de Koran wilde verbieden en moslims daarmee het recht ontnemen om hun godsdienst uit te oefenen. ‘De PVV-leider riep op om moslims mensenrechten af te nemen. Dat kan niet. Maar de rechter zag dat anders. Wilders werd pas veroordeeld, uiteindelijk ook door de Hoge Raad, voor zijn Marokkanenuitspraak. Terwijl zijn eerdere uitspraken over de islam, waarmee hij moslims wilde discrimineren, feitelijk net zo ernstig zijn.’

Geen rangorde

Historicus Johannes Houwink ten Cate, die als emeritushoogleraar Holocaust- en Genocidestudies verbonden is aan de Universiteit van Amsterdam en het NIOD, is het hoofdzakelijk met de rechter eens, vertelt hij, maar heeft ook kritiek. ‘Het was niet het verleden, dat in deze zaak ter discussie stond, maar de manier waarop Baudet de Holocaust “instrumentaliseert” in het debat over de coronamaatregelen.’

‘Historisch gesproken is het betoog van de rechter in grote lijnen juist’, oordeelt hij. ‘De ambitie van de nazi’s bij de Holocaust was totaal en globaal. Alle Joden, waar ook ter wereld, moesten dood, ook degenen die bij wijze van spreken sinds 1850 niet een synagoge van binnen hadden gezien, een van de slachtoffers van Sobibor was een in 1848 geboren Nederlandse man. Hun eigen keuze deed er dus niet toe, terwijl de antivaccers juist wel een eigen keuze hebben. Zij leven in een democratisch bestel, met wetten, meerderheden enzovoort. De Joden niet.’

‘Dat je ergens niet naar binnen mag omdat je niet gevaccineerd bent is wat anders dan Auschwitz.’

Maar Ten Cate heeft ook kritiek. ‘De rechter heeft geen rangorde aangebracht in de uitlatingen van Baudet.’ Ten Cate vindt Baudets tweet over de ongevaccineerden  als ‘nieuwe Joden’ kwalijker dan zijn twee andere tweets, over kinderen bij zwemles en Sinterklaas en over 2G bij toelating tot het Buchenwaldmuseum. Die tweets bevatten geen verwijzingen naar de Holocaust. Bij de tweede tweet blijkt de vergelijking uit de toegevoegde foto, bij de derde tweet gaat het helemaal niet over de Holocaust want Buchenwald was − in tegenstelling een concentratiekamp voor politieke gevangenen −  geen concentratiekamp of vernietigingskamp voor Joden. ‘Wat mij betreft had de rechter dus de eerste tweet moeten verbieden, bij de tweede tweet het gebruik van de foto moeten verbieden, en de derde tweet niet moeten verbieden.’

De rechterlijke uitspraak betekent niet dat Holocaustvergelijkingen nu helemaal taboe zijn geworden, besluit Ten Cate. ‘Ook mag je de Holocaust ontkennen, mits je dit “wetenschappelijk” doet, niet met als doel om de Joden als groep te beledigen. Als je bijvoorbeeld beweert dat er geen bewijs is voor de Holocaust is dat niet strafbaar; maar als je zegt dat de Holocaust een Joods verzinsel is, met als doel dat Joden hier beter van worden, dan maak je je wél schuldig aan groepsbelediging.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dossier Tweede Wereldoorlog

Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer
Landing van de geallieerden in Zuid-Frankrijk, 15 augustus 1944.
Landing van de geallieerden in Zuid-Frankrijk, 15 augustus 1944.
Artikel

Operation Dragoon: ‘vergeten’ D-Day die de bevrijding versnelde

In augustus 1944 landden 350.000 geallieerde militairen op de stranden van Zuid-Frankrijk. Meer dan een derde van hen was van Afrikaanse afkomst, maar tijdens de opmars naar Parijs werden velen gewisseld voor witte verzetsstrijders. Waarom?  Volgens een anekdote zou Adolf Hitler 15 augustus 1944 ‘de somberste dag uit zijn leven’ hebben genoemd. Hoewel een schriftelijke...

Lees meer
Rosenthal met assistent Monika Sunderman bij de show Dalli Dalli in de jaren zeventig.
Rosenthal met assistent Monika Sunderman bij de show Dalli Dalli in de jaren zeventig.
Artikel

Zelfs na zijn jeugd in nazistisch Berlijn bleef een Joodse onderduiker in Duitsland geloven 

Wat Ron Brandsteder of Mies Bouwman voor Nederland waren, was de presentator van de spelshow Dalli Dalli voor Duitsland. Hans Rosenthal was een vertrouwd gezicht op de zaterdagavond. Ondanks zijn tragische jeugd als Joodse jongen in nazistisch Berlijn, hield hij vertrouwen in het Duitse volk. ‘Er waren drie vrouwen die hem niet verraden hebben. Daarom...

Lees meer
Leni Riefenstahl geeft aanwijzingen op de set van Tiefland
Leni Riefenstahl geeft aanwijzingen op de set van Tiefland
Artikel

Was nazi-regisseur Leni Riefenstahl zo onschuldig als ze zich voordeed?

Ze werd wereldberoemd als regisseur van nazipropagandafilms. Maar over haar betekenis bestaat onenigheid. Was Leni Riefenstahl een geniale filmmaker, een feministisch icoon, een opportunist of de machtigste vrouw van het Derde Rijk? Het was 12 september 1939, anderhalve week na de Duitse invasie van Polen. In het Poolse stadje Końskie hielden Wehrmacht-soldaten een dertigtal mannen...

Lees meer