Home Van tiener tot idool in een paar weken

Van tiener tot idool in een paar weken

  • Gepubliceerd op: 23 augustus 2000
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Angela van Son

Ze zongen over de liefde en verre landen; over cowboys en soldaten. Anneke Grönloh en Ria Valk, de popsterren van de jaren vijftig. Hun succes begon toen ze zelf nog tieners waren en de Nederlandse popindustrie nog in de kinderschoenen stond.

Ze waren in 1961 de populairste zangeressen van Nederland, volgens de lezerspoll van de popbladen Tuney tunes en Muziekexpress: Ria Valk, Corry Brokken, Anneke Grönloh en Willeke Alberti – in die volgorde. Willeke was de dochter van Willy, en daardoor bij voorbaat beroemd. Brokken, als enige ouder dan twintig, timmerde al jaren aan de weg en had een aantal keren meegedaan aan het Eurovisiesongfestival. Maar Anneke en Ria waren enkele jaren daarvoor nog volslagen onbekend.
        
Het was een goede periode om ontdekt te worden. Talentenjachten en imitatiewedstrijden waren eind jaren vijftig een populaire vorm van vermaak, en vaak liep daar wel een talentenscout rond. Zo kon Anneke Grönloh in 1959, twee weken nadat ze het beroemde ‘Cabaret der onbekenden’ won, meteen haar eerste single opnemen. ‘Het grappige was dat ik eigenlijk niet eens meedeed aan die wedstrijd’, lacht ze. ‘We waren op stap met een groepje vrienden en kwamen terecht in het Eindhovense Carlton. Daar speelde een orkestje, en mijn vrienden vroegen of ik een liedje wilde zingen.’ De 17-jarige Anneke trad toen al regelmatig op als zangeres en had dus weinig last van podiumvrees. ‘Naderhand kwam er iemand van het Carlton naar me toe, die vertelde dat er een talentenjacht gaande was. Hij zei dat als ik mee wilde doen, ik in de finale zat. En toen won ik dus.’ Nadat het ‘Cabaret’ op tv was uitgezonden, stonden de platenmaatschappijen voor de jonge Anneke in de rij.

Ook Ria Valk werd bij een talentenjacht ontdekt. ‘Ik deed mee aan dat soort wedstrijden omdat ik graag ontdekt wilde worden’, zegt ze. ‘In 1959 was er een Elvis-imitatiewedstrijd in “Het Uiltje” van Kees Manders, voor wie ik toen werkte. Ik ben altijd helemaal gek geweest van Elvis, al toen hij net begon. Dus ik gaf me meteen op voor die wedstrijd. Maar de jury wilde niet dat ik meedeed, omdat ik het enige meisje was. Verder hadden zich alleen 150 jongens opgegeven.’ Toen Ria uiteindelijk toch mee mocht doen werd ze tweede, achter Pim Maas, en werd ze ‘ontdekt’. ‘In het publiek zat iemand van de strijdkrachten die me vroeg of ik in Frankrijk voor het leger wilde optreden. Later, toen ik een keer op tv was geweest, belde Phonogram me ineens op of ik een plaatje wilde opnemen. Daar zei ik natuurlijk ja tegen.’

Hysterische taferelen
De platenmaatschappijen hadden een goede reden om actief op zoek te gaan naar nieuw talent, want de markt voor populaire muziek groeide. Een belangrijke nieuwe doelgroep was ontstaan: de jongeren. Tussen 1950 en 1965 waren de lonen van jongeren onder de 21 met 150 procent gestegen. Een deel daarvan konden ze zelf besteden.
        
Voor het eerst ontstond er een eigen jongerencultuur, die gevoed werd door popmuziek, films, tijdschriften en mode. ‘De jongeren waren vooral op zoek naar vermaak’, zegt Jos van der Linden, cultuurhistoricus aan de Universiteit Utrecht. ‘Ze brachten hun vrije tijd door in dancings en bioscopen of hingen op straat rond. De traditionele jeugdverenigingen lieten ze links liggen, die waren te oubollig. En natuurlijk waren er meerdere jeugdculturen; tussen pleiners en dijkers, jazzliefhebbers en rock ‘n’ rollers lag een wereld van verschil.’ De nozem – met vetkuif, brommer en grote mond – is nog steeds het meest bekende fenomeen uit deze periode.
        
De nieuwe jongerencultuur was op Amerika gericht. Geen wonder, want daar kwamen de meeste films, nieuwe muziek en niet te vergeten de dansrages voor jongeren vandaan. ‘De oudere generaties vonden dat de jeugd “veramerikaniseerde”, zij vonden dat maar niks’, zegt Van der Linden. ‘Het oppervlakkige vermaak, de consumptiedrang en de losser wordende zeden wekten grote ongerustheid. Waar ging het heen met de jeugd van tegenwoordig? En sociologen versterkten die ongerustheid, met allerlei rapporten over de “verwildering” van de Nederlandse jeugd.’
        
Uitgebreid berichtten de media over het verwoestende effect van rock-‘n-roll op de Amerikaanse jeugd: hysterische taferelen, in extase geraakte swingnozems, jonge meisjes die van huis wegliepen omdat ze thuis geen Elvis-platen mochten draaien. Toen in 1956 de film Rock around the clock in Nederland uitgebracht werd, waren de bioscoopeigenaren er niet gerust op. Sommige bioscopen zetten bewakers in, om te voorkomen dat de jeugd zou opstaan en gaan dansen. In Gouda werd de film voor de zekerheid zonder muziek gedraaid, en de burgemeesters van Apeldoorn en Leeuwarden besloten hem zelfs te verbieden. Juist door deze overspannen houding ontstonden er in een aantal plaatsen relletjes.
        
De grote bezorgdheid om de negatieve effecten van rock-‘n-roll was volgens Maarten Eilander, popkenner en geluidsarchivaris bij het Theaterinstituut te Amsterdam, nogal overtrokken. ‘Echte rock-‘n-roll was helemaal niet zo populair in Nederland’, legt hij uit. ‘De platen waren hier heel moeilijk verkrijgbaar, en maar een klein deel van de jeugd vond ze echt leuk. Jongeren waren vooral benieuwd naar de nieuwste dansrages. En daar haakten de platenmaatschappijen hier wel op in, met vertaalde en veel slappere versies van Amerikaanse liedjes.’

De macht van platenmaatschappijen was heel groot in deze periode. ‘Platen maken was nog zo duur, daar had je echt een platenmaatschappij bij nodig. En die leverden alles, van tekstschrijvers en muzikanten tot producers. Als artiest had je heel weinig in te brengen,’ aldus Eilander.
        
Anneke Grönloh bevestigt dit. ‘Phonogram bepaalde wat ik opnam, zij vormden mij. Ik hoefde ook helemaal niks zelf te regelen. Philips stelde zelfs speciaal een hele afdeling in om mijn zaken te regelen.’ Achteraf is Grönloh hier minder blij mee, want ze voert nu een rechtszaak tegen Phonogram over royalties die ze nooit ontvangen heeft.
        
Ria Valk had het geluk dat ze Willy Alberti goed kende. Ze vertelt: ‘Van Rockin Billy was zoveel verkocht dat het een gouden plaat was. Willy vroeg hoeveel geld ik ervoor gekregen had. Nou, dat was niet meer dan 75 gulden opnamekosten. Willy zei dat we moesten zeggen dat we Henk van der Meijden van Showpagina van de Telegraaf zouden bellen als ze niet met terugwerkende kracht wilden betalen. Mijn vader heeft toen Phonogram gebeld, en dat hielp. Van de opbrengst heb ik mijn eerste huis gekocht.’
        
De Nederlandse platenmaatschappijen hielden nauwlettend in de gaten wat er in het buitenland gebeurde. Vóór de oorlog was de invloed van Duitsland heel groot geweest. ‘Nu keken ze vooral naar Amerika’, vertelt Eilander. ‘Maar echte rock-‘n-roll vonden de platenmaatschappijen te wild. Door rock-‘n-roll begrepen ze echter wel dat je ook platen speciaal voor tieners kunt maken. Die moesten wel braaf zijn, want de meeste jongeren hadden de goedkeuring van hun ouders nodig voor wat ze kochten.’ De platenmaatschappijen gingen dus op zoek naar jonge artiesten en lieten hen muziek maken die ook bij volwassenen in goede aarde zou vallen.

Rockin Billy
Valk en Grönloh zeggen allebei ‘geen flauw idee’ te hebben waarom ze zo populair waren. Het ging in elk geval razendsnel. Door haar tweede single, een vertaling van het Zweedse Är du kâr I mig ännu, Klas Göran, werd Ria Valk in 1960 op 17-jarige leeftijd in één klap een ster. Hou je echt nog van mij, Rockin Billy, zoals de Nederlandse titel was, stond weken lang in de hitparade.
        
Grönlohs eerste single – een zelfgeschreven Maleisisch liedje – had geen succes in Nederland, maar stond in Singapore drie maanden in de hitparade. Grönloh: ‘Toen ik naar Singapore moest om op te treden, stond het vliegveld vol met duizenden zwaaiende mensen. Ik keek nog om wie er dan in het vliegtuig zat die zo belangrijk was, maar al die mensen stonden daar voor mij.’ Al snel had ze ook in Nederland een sterstatus bereikt die tot dan toe ongekend was. ‘Ik kon in de Jaap Edenhal alleen gaan schaatsen als de professionals trainden. Als ik tijdens de normale openingsuren kwam, ontstond er een chaos op het ijs. Bij optredens werden er bodyguards ingezet om mij te begeleiden, anders kon ik er niet doorheen komen. En de Bijenkorf in Amsterdam vroeg me om na sluitingstijd te komen winkelen, anders konden ze mijn veiligheid niet garanderen.’
        
‘Het was zo hectisch!’, zegt ook Ria Valk. ‘Je werd echt geleefd. Ze planden vlot drie of vier optredens op één avond, en daarvoor moest je dan van hot naar her het hele land door. En na afloop wilde iedereen met me op de foto en moest ik eindeloos handtekeningen zetten op van die handtekeningenkaarten. Die deelden mijn ouders dan uit bij de kleedkamer. Maar het was wel leuk hoor. De fans waren in elk geval een stuk rustiger dan tegenwoordig.’

Anneke Grönloh vertelt een zelfde verhaal. ‘Ik heb wel eens zeven of negen optredens op een dag gehad, en playbacken was er nog niet bij toen hoor! Er was nog geen geluidsapparatuur zoals nu, dus bij openluchtoptredens moest je zelfs door een megafoon zingen. En soms moest ik zoveel handtekeningen zetten dat ik geen pen meer kon vasthouden van de kramp. Maar ik vond het enthousiasme van de fans het leukste wat er was.’

De liefde en verre landen
In de eerste helft van de jaren zestig volgden de hits elkaar in een hoog tempo op. Ria Valk zong over cowboys en soldaten, en trad op met een wit paard, cowboyhoed en een speelgoedrevolver. Grönloh zong over de liefde en verre landen. Ze staat er nu nog mee in het Guiness Book of Records, onder meer met de langste nummer-1-notering (24 weken) en de prestatie om vier nummer-1-hits in elf maanden tijd te hebben. Jos van der Linden heeft wel een idee waarom de zangeressen zo populair waren: ‘Je kunt je dat nu niet meer voorstellen, maar die liedjes waren heel spannend toen. Zoals er over liefde werd gezongen bijvoorbeeld, dat had je daarvoor niet.’
        
Brandend zand, geschreven door Johnny Hoes, verhaalt over Zwarte Dino, die Nina wou, maar die met Rocco was verloofd: ‘En toen Rocco werd gevonden, werd jouw onschuld niet geloofd…’. Ria Valks Rocking Billy leende haar geld en haar spullen om naar Amerika te gaan en daar alvast een liefdesnestje voor hen in te richten, maar liet vervolgens niks meer van zich horen. Volgens Maarten Eilander was het voor het eerst dat de jeugd zichzelf in de teksten kon herkennen. ‘Vooral bij Willeke was dat heel duidelijk, die zong over meisjesonderwerpen en was dus heel populair bij meisjes.’
        
Halverwege de jaren zestig verdreef de opkomende Britse Merseybeat de tienersterren uit de hitparades. ‘In Nederland kreeg popmuziek toen pas het karakter van verzet tegen de oudere generatie’, zegt Eilander hierover. ‘Die op keurigheid gerichte meiden raakten uit de mode.’ De zangeressen waren intussen natuurlijk ook tiener af. Ze waren getrouwd en kregen kinderen – niet echt iets waarmee de platenkopende tieners zich konden identificeren.

Toch zijn Ria Valk en Anneke Grönloh nooit op hun lauweren gaan rusten. Er bleven singles verschijnen, ze traden op in televisieshows, en eens in de zoveel tijd was er altijd weer een tournee, in binnen- of buitenland. Nog steeds krijgen ze hele zalen plat. ‘En heus niet alleen ouderen hoor!’, zegt Valk enthousiast. ‘Ik sta ook wel eens voor een zaal vol met jonge jongens, die worden dan helemaal gek. En ze kunnen nog alles meezingen ook!’ Voor Grönloh, die vorig jaar haar veertigjarige artiestenjubileum vierde en onlangs nog twee maanden door Azië toerde, geldt hetzelfde.
        
Hoewel ze niet willen teren op oude successen, ontkomen de zangeressen er niet aan om bij hun optredens ook oud werk te spelen. Het publiek, jong en oud, roept nog steeds om de liedjes van toen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.