James Kennedy:
‘Als categorische uitspraak is deze bewering van Mient Jan Faber onzinnig. Alleen in bepaalde situaties kan de dreiging van wederzijdse vernietiging een oorlog voorkomen. De Koude Oorlog vormt natuurlijk het bekendste voorbeeld. De VS en de Sovjet-Unie waakten er toen voor de zaak uit de hand te laten lopen, juist vanwege de wederzijdse nucleaire dreiging.
Een ander voorbeeld is de strijd tussen aartsrivalen Pakistan en India. Sinds beide landen over kernwapens beschikken, zijn ze niet meer tegen elkaar ten oorlog getrokken. Maar dit wil niet zeggen dat kernwapens per definitie goed zijn voor de wereldvrede. De Sovjet-Unie en de VS vochten vele indirecte conflicten uit. Ik denk aan Korea, Vietnam en Afghanistan. De dreiging met kernwapens leidde in deze gevallen niet tot een “koude” vrede, maar enkel tot een verplaatsing van de “hete” strijd. Iets dergelijks zien we bij India en Pakistan, die elkaar indirect bestrijden inzake Kashmir.
Bovendien heeft het kernwapenbezit van enkele grote staten het uitbreken van bloedige conflicten als die in Rwanda niet kunnen voorkomen. Net zoals het Israëlische kernwapenbezit niet tot een einde van het conflict met de Palestijnen heeft geleid. En zodra kernwapens in handen komen van instabiele staten of terroristische groeperingen, zal de bedreiging van de wereldvrede alleen maar toenemen.’
Ruth Oldenziel:
‘Faber baseert zich hier op de ervaringen van West-Europa ten tijde van de Koude Oorlog. Indertijd vertrouwde het Westen op de strategie van Mutual Assured Destruction (MAD, oftewel “wederzijdse gegarandeerde vernieting”) die beide rivaliserende grootmachten hadden omarmd. Daarbij hadden de VS en de Sovjet-Unie één specifiek doel voor ogen: een directe militaire confrontatie voorkomen. Dat pakte positief uit voor West-Europa, omdat het binnen de door de Sovjet-Unie erkende invloedsfeer van de VS lag.
Maar daar waar de wederzijdse aanspraken omstreden waren, poogden ze wel degelijk hun invloed te laten gelden. Dat leidde tot verschillende plaatsvervangende oorlogen: de andere zijde van de MAD-medaille. Zo stonden de VS en de Sovjet-Unie indirect tegenover elkaar in de Griekse Burgeroorlog (1945–1949). De VS en Groot-Brittannië steunden de nationalistische regering in Athene, terwijl de Sovjet-Unie, Albanië en Joegoslavië de communistische opstandelingen steunden.
Ook in het dekoloniserende Afrika en Azië kwamen Oost en West indirect in “hete” oorlogen tegenover elkaar te staan. Vietnam vormt het bekendste voorbeeld, maar ook de voormalige Portugese koloniën Angola en Mozambique vormden een dergelijk plaatsvervangend strijdtoneel. Opperen dat kernwapens een garantie vormen voor de wereldvrede, getuigt dan ook van een zeer beperkt, westers perspectief.’
Anton van Hooff:
‘Deze stelling deed me meteen denken aan de heerlijke film van Stanley Kubrick, Dr. Strangelove, or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb uit 1964. Die liet in absurd-satirische vorm zien hoe het fout kon gaan met het afschrikkingsevenwicht dat de nucleaire wapens zouden garanderen. Ook in werkelijkheid is de wereld weleens wegens een misverstand door het oog van de naald gegaan.
Het is wereldhistorisch wel nieuw dat partijen uit angst voor de effecten van wederzijdse wapens de directe strijd niet aangaan. Maar zo’n toestand van oorlogsloosheid kan toch geen vrede heten? Hoe komt Mient-Jan Faber daarbij, hij die ooit de demonstraties tegen plaatsing van nog meer kernwapens leidde? Echte vrede is natuurlijk ook niet het soort dat de Romeinen aan de oude wereld oplegden. De Pax Romana was een vorm van onderwerping – vergelijk het woord “pacificeren”. Zoals Vergilius schreef: het was een kwestie van “hen sparen die zich onderwierpen, maar de halsstarrigen ten einde toe beoorlogen”.
Dan liever het Bijbelse sjaloom: “Geen volk zal nog het zwaard trekken tegen een ander volk, geen mens zal meer weten wat oorlog is, de dag waarop ze hun zwaarden zullen omsmeden tot ploegijzers en hun speren tot snoeimessen (profeet Micha 4.3).”’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
