De winkelier in de kustplaats Samandag is helder. Als hij moet kiezen, dan vecht hij voor Assad – voor Syrië. Niet voor Turkije, waar hij woont. En hij is geen uitzondering in de grensprovincie Hatay. Veel Arabische alevieten daar steunen het regime van Assad in Damascus. Zij zien de talloze vluchtelingen uit de Syrische burgeroorlog liever gaan dan komen. De spanningen lopen op in dit multiculturele deel van Turkije, waar Arabische alevieten, soennieten, christenen, Koerden en een handjevol Armeniërs en Joden samenleven.
Gezien de geschiedenis van Hatay is de verdeeldheid niet vreemd. Sinds 1920 viel het onder Frans mandaat. In september 1936 kondigde Frankrijk aan dat Syrië zelfstandig werd en dat Hatay, dat toen de Sancak van Alexandrette heette, bij Syrië zou horen. Hoewel de Turken in de provincie in de minderheid waren, kwam Ankara in verzet. President Mustafa Kemal Atatürk beschouwde Hatay als het historische thuisland van de Turken en zag bovendien het strategische belang van de havenstad Alexandretta, het huidige Iskenderun.
Het probleem-Hatay was geboren. Frankrijk bracht de zaak voor de Volkenbond, die in januari 1937 een delegatie naar Alexandretta stuurde.
In de Sancak van Alexandrette liepen de spanningen op tussen de Turkse aanhangers van Atatürk en de Arabieren. Ankara deed er intussen alles aan om de Turkse invloed in de regio te vergroten. Met succes. Na het rapport van de waarnemers ter plaatse besloot de Volkenbond dat Hatay een autonome status zou krijgen, hoewel Syrië het gebied internationaal zou vertegenwoordigen.
Een andere internationale commissie schreef de nieuwe grondwet voor Hatay, waarna de kiezers zich moesten registeren. Dat verliep verre van vreedzaam. Er was sprake van gewelddadige intimidatie, omkoperij en onderdrukking van alles wat ‘anti-Turks’ was.
Uiteindelijk behaalden de Turken een meerderheid in het nieuwe parlement, dat meteen op 2 december 1938 de onafhankelijke Republiek Hatay uitriep. Het kleine staatje was een kort leven beschoren. Een jaar later werd het de nieuwste provincie van Turkije. Dit tot grote schrik van Syrië, dat de Turkse annexatie nooit heeft erkend en op landkaarten Hatay nog vaak in Syrië plaatst.
In de periode van 1938 tot 1940 verliet ongeveer 80 procent van de christelijke bevolking de provincie – vaak onder druk van het Turkse leger. De Fransen, die Ankara te vriend wilden houden met het oog op de Italiaanse en Duitse dreiging, keken de andere kant op.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
