Home Simon Stevin, Het burgherlicke leven. Vita politica

Simon Stevin, Het burgherlicke leven. Vita politica

  • Gepubliceerd op: 10 september 2001
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten Prak
  • 2 minuten leestijd

In 1590 publiceerde de bekende wiskundige en uitvinder Simon Stevin een betrekkelijk kort politiek traktaat over het burgerschap. Hoe diende men zich als burger te gedragen in de staat, vroeg Stevin zich af. ‘Netjes’, luidde kort en goed zijn antwoord. Stevin vond dat men zich niet tegen de overheid mocht verzetten. Wie zwaarwegende bezwaren had, kon beter naar een land verhuizen waar de wetten wel overeen kwamen met de eigen gevoelens.

        

Dergelijke praktische opvattingen kenmerkten ook Stevins opvattingen over de godsdienst. Het geloof was noodzakelijk om kinderen ontzag bij te brengen voor de autoriteiten. Ouders moesten de geloofsregels bij hun kinderen inprenten. Wie onverhoopt zelf niet geloofde – Stevin sprak daar verder geen oordeel over uit – deed er in het belang van zijn kinderen goed aan die mening voor zich te houden.
        
Stevin schreef zijn traktaat op een cruciaal moment tijdens de Opstand. De rebellen begonnen greep te krijgen op een deel van de Lage Landen, maar de Opstand was op dat moment zeker nog niet veilig gesteld. Stevin, die zelf uit Brugge naar het Noorden was gevlucht, dacht heel nuchter over het gelijk van beide zijden. Voor een rabiate geloofsijver voelde hij niets. Men mocht de autoriteiten verzoeken, zelfs smeken, of desnoods proberen om te kopen, maar als dat niet hielp om een aanstootgevende wet veranderd te krijgen, moesten burgers zich bij het onvermijdelijke neerleggen.

Een van de charmante aspecten van Stevins geschrift is zijn ambitie om in zuiver Nederlands, of zoals hij het zelf noemde: plat Duytsch, te schrijven. Het opstel munt niet alleen uit door helderheid van taal (in 1590 geen vanzelfsprekendheid), maar introduceert ook talrijke nieuwe woorden, waarvan voor de zekerheid in de marge nog wel de Latijnse of Griekse originelen werden gegeven. Een enorme diepgang heeft het werk echter niet. Stevins remedie voor ontevredenheid overtuigt niet werkelijk en alle loftuitingen van inleider Den Boer ten spijt, treft men geen wezenlijk originele gedachten aan.
        
Het boek is wel voorbeeldig uitgegeven, met een inleiding waarin de redenering wordt samengevat, een moderne hertaling die is afgedrukt naast de originele bladzijden van de eerste druk, een uitleiding waarin het werk in breder verband wordt geplaatst en een overzicht van de publicatiegeschiedenis.

Maarten Prak is hoogleraar economische en sociale geschiedenis aan de Universiteit Utrecht.


Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.