SIGNALEMENTEN Boeken

De schaduw van Tambora. De grootste natuurramp sinds mensenheugenis Philip Dröge 287 p. Spectrum, € 19,99

Journalist Philip Dröge verkent de grootste vulkaanuitbarsting uit de geschiedenis van de mensheid, die plaatshad in april 1815 op het eiland Soembawa in voormalig Nederlands-Indië. De bovenste helft van de vulkaan Tambora werd met zo’n enorme kracht weggeblazen dat mensen het 2500 kilometer verderop hoorden. De uitbarsting ontregelde wereldwijd het klimaat. In India regende het hagelstenen en in Zwitserland sneeuwde het in de zomer.

Frank Okker, biograaf van de schrijver/journalist Willem Walraven, verdiept zich in Gerret Rouffaer, geboren in 1860 (Rouffaer. De laatste Indische ontdekkingsreiziger 288 p. Boom, € 19,90). Hij was een gepassioneerd reiziger en verzamelaar. Op zoek naar sporen van Multatuli trok hij naar Nederlands-Indië. Roeffaer groef eigenhandig reliëfs op van de Boroboedoer en verrichtte archeologisch veldwerk bij tal van andere monumenten. Ook legde hij een belangrijke verzameling manuscripten en boeken aan over Azië.
 
KL. Een geschiedenis van de naziconcentratiekampen Nikolaus Wachsmann 1163 p. De Bezige Bij, € 79,90

Dit is zonder twijfel het beste boek dat in Nederland verscheen rond de viering van 70 jaar bevrijding. Nikolaus Wachsmann doceert nieuwe Europese geschiedenis aan Birbeck University in Londen. Eerder publiceerde hij Hitlers gevangenissen, over hoe het Duitse gevangenissysteem in de nazitijd uiterst effectief werd omgevormd tot een terreurmachine. Met dit boek won hij tal van prijzen. In KL toont hij dat de Duitsers een uitgebreid kampsysteem hadden. In totaal waren er meer dan duizend werk-, straf-, internerings-, vernietigings- en doorvoerkampen in vooral Duitsland, Polen, Oostenrijk, Nederland, België en Frankrijk. De essentie van het nazisme was: de gemeenschap zuiveren van wat het als ‘onreine’ elementen zag. En daar was het niet kieskeurig in. Dit boek is heel dik en heel duur en je moet veel moeite doen om het uit te lezen vanwege de talloze huiveringwekkende passages, maar als je wilt weten hoe het Derde Rijk functioneerde is het onmisbaar.
 
De oorlog in kleur. Hustinx reist door Nederland Lodewijk Imkamp, René Kok, Erik Somers. 208 p. WBOOKS, € 29,95

De collectie kleurendia’s van Nederland in de jaren 1940-1945 van fotograaf en cineast Alphons Hustinx is uniek. De ongeveer tweeduizend dia’s, waarvan een deel is opgenomen in dit boek, geven een fascinerend beeld van het dagelijks leven tijdens de oorlog, dat soms nauwelijks lijkt af te wijken van de vooroorlogse jaren. Hustinx’ neef Lodewijk Imkamp ontdekte de collectie na de dood van de fotograaf. Hij werkte al mee aan eerdere uitgaven met de kleurendia’s. Voor dit nieuwe boek is samen met NIOD-medewerkers René Kok en Erik Somers – aan de hand van Hustinx’ agenda’s en persoonlijke archief – nauwkeurig onderzoek gedaan naar de datering en de historische achtergrond van de collectie. Het resultaat is dit prachtige fotoboek waarin de beelden – voorzien van uitgebreide toelichtingen – het verhaal van de bezetting vertellen.
 
Mijn naam is Nadra Elle van Rijn 317 p. Ambo|Anthos, € 19,99

Elle van Rijn, actrice en romanschrijfster, vertelt in Mijn naam is Nadra het verhaal van het Nederlandse meisje Bertha Hartogh, dat in de jaren vijftig betrokken raakt bij een hoogst curieuze zaak. Ze komt uit een katholiek gezin en wordt in 1942, op 5-jarige leeftijd, geadopteerd door een Maleisische vrouw, omdat haar moeder niet voor haar kan zorgen. Bertha, die wordt omgedoopt tot Nadra, leeft vanaf dat moment volgens de moslimtradities. Acht jaar later wordt ze plots opgeëist door haar biologische ouders, die dan in Nederland wonen. Er ontstaat een juridisch getouwtrek om Bertha/Nadra. Het conflict loopt zo hoog op dat het een internationale kwestie wordt, die uitmondt in hevige onlusten waarbij meer dan tweehonderd gewonden en negentien doden vallen. Achtergrond van dit alles: een strijd tussen de (voormalige) christelijke koloniale macht en de islamitische bevolking.
 
Kardinaal Ad Simonis. Kerkleider in de branding. Een biografie Ton Crijnen 591 p. Valkhof Pers, € 39,50

Met deze biografie van kerkleider Simonis schrijft Ton Crijnen, journalist en biograaf van Titus Brandsma, tevens een halve eeuw roerige geschiedenis van het katholicisme in Nederland. Bij zijn benoeming werd de conservatief Simonis weggehoond vanwege zijn trouw aan Rome en zijn afwijzen van abortus, euthanasie en homoseksueel gedrag. Vanaf de jaren negentig kweekte hij echter veel goodwill omdat hij zich inzette voor asielzoekers, zich afzette tegen de neokapitalistische graaizucht en tegen het populisme.
     Maarten van den Bos, die promoveerde op een studie naar het Nederlandse katholicisme in de tweede helft van de twintigste eeuw, verdiept zich in Mensen van goede wil (320 p. Wereldbibliotheek, € 29,95) in Pax Christi, de katholieke vredesbeweging. Hoogtepunt van deze club lag in de jaren tachtig. Samen met het Interkerkelijk Vredesberaad slaagde Pax Christi erin een grootschalige actie tegen de plaatsing van kruisraketten in Nederland op touw te zetten.
 
Averechts. Het verwarrende leven van radiopionier, politicus en spion Max Lewin (1919-2011) Erik Schaap 214 p. Aspekt, € 19,95

Deze merkwaardige man was helemaal weggezonken in mijn geheugen. Kort cv: de straatarme Jood Max Lewin dook tijdens de oorlog onder, was in 1959 de bedenker en medeoprichter van Radio Veronica en stichtte een reeks ultrarechtse politieke partijen en bladen. Tegelijkertijd spioneerde deze Amsterdammer langdurig voor de DDR. Lewin raakte betrokken bij een poging om een Amsterdams metrostation op te blazen en werd gezien als het brein achter de ontvoering van Provo-voorman Roel van Duijn. In 1975 werd hij ontmaskerd door de Binnenlandse Veiligheidsdienst.
    
Sinds de jaren dertig opereert op uiterst links de trotskistische beweging, waarover Ron Blom en Bart van der Steen het uitputtende ‘Een banier waar geen smet op rust’. De geschiedenis van het trotskisme in Nederland, 1938-heden (439 p. Aspekt, € 24,95) schreven.
 
Goed Fout. Herinneringen van een meeloper Meindert Fennema 300 p. Prometheus – Bert Bakker, € 24,95

Dit is een heel leesbaar boek en ook een vermakelijk boek, hoewel het gaat over naargeestige clubs als het Utrechts Studenten Corps en de CPN. Van beide clubs was Fennema lid. Hij is emeritus hoogleraar politieke theorie van etnische verhoudingen en schreef de biografie van Geert Wilders (Tovenaarsleerling) en die van topambtenaar Hans Max Hirschfeld (De man van het grote geld). Je komt in het boek veel bekenden tegen. Maarten van Rossem bijvoorbeeld, ook lid van het corps, die op de feesten van zijn corpshuis een groep jongerejaars om zich heen verzamelde om te discussiëren over de Amerikaanse Vietnam-politiek. Volgens Fennema dronk Van Rossem alleen maar thee, ‘want het intellectuele niveau is hier toch al niet zo hoog, en als je dan ook nog alcohol gaat drinken…’. Van Rossem, die ik hiernaar vroeg, zegt dat Fennema dit allemaal uit zijn duim heeft gezogen. Fennema levert veel terechte kritiek op de CPN. Waarom hij er tot het einde lid van bleef legt hij helaas niet overtuigend uit.
 
In moerassen & donkere wouden. De Romeinen in Germanië Tacitus 276 p. Athenaeum – Polak & Van Gennep, € 15,00

Dit boek bevat vertalingen van delen uit Annalen, Historiën, Germanen en Agricola door Vincent Hunink. Het biedt een gedetailleerde beschrijving van de Germanen en het gebied waar ze woonden. En van Romeinse militaire avonturen in dat deel van het rijk. Ja, Germanen waren primitieve, bierdrinkende dobbelaars. Maar ze waren ook onvervaarde krijgers, voor wie de Romeinen maar beter konden oppassen. Tacitus vertelt over muiterijen en opstanden, ook binnen de Romeinse legioenen, over wrede moordpartijen en complotten in de woeste landen voor en achter de Rijn. De inleiding is van Jona Lendering, die al heel wat publicaties over de Oudheid op zijn naam heeft staan.