De jaarlijkse herdenking van de Opstand van Warschau in 1944 krijgt steeds meer een rechts-nationalistisch karakter. Tot verdriet van oud-strijders.
Elk jaar op 1 augustus klinken om klokslag vijf uur ’s middags overal in Warschau sirenes, gevolgd door een minuut stilte. Zo herdenkt de stad de opstand tegen de Duitse bezetter die op 1 augustus 1944 begon, en die naar schatting 20.000 burgers en verzetsstrijders het leven kostte. Dit jaar was de herdenking extra bijzonder, want voor het eerst in vijftien jaar kwam een Duitse regeringsvertegenwoordiger naar Warschau om de herdenkingsceremonie bij te wonen. Bij het monument voor de opstand vroeg buitenlandminister Heiko Maas het Poolse volk om vergiffenis.
De plaats van de opstand in de Poolse herinneringscultuur is de afgelopen jaren veranderd, zegt cultuurwetenschapper en Polen-deskundige Iwona Guść. ‘Decennialang was het in het communistische Polen verboden om de opstand te herdenken. Pas na de val van het communisme in 1989 konden de eerste herdenkingen plaatsvinden en mochten historici openlijk over de opstand schrijven.’ Nu wil de rechts-nationalistische regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid de opstand voor zijn karretje spannen, zegt Guść. ‘Onder historici is veel debat over de opstand, bijvoorbeeld over de vraag of de opstand zinvol was of niet. Deze regering heeft geen oog voor de nuance en presenteert de opstand enkel en alleen als een heldendaad van het Poolse volk.’
Een belangrijk onderdeel van de herdenking vormen marsen door de stad. Rechts-radicale groepen drukken steeds meer hun stempel op deze optochten. Veel deelnemers tonen de kotwica (anker), oorspronkelijk het symbool van het Poolse verzet. ‘Door de nationalistische opleving in Polen wordt het anker nu ook door voetbalhooligans en fascistische groeperingen gebruikt,’ zegt Guść. ‘Veel veteranen betreuren het gebruik van de kotwica door de rechts-nationalisten. Zij benadrukken dat het anker juist staat voor vrijheid en tolerantie.’ Een groep oud-strijders liet het er niet bij zitten: zij organiseerden dit jaar hun eigen stille mars door Warschau, waarbij geen politieke symbolen waren toegestaan.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
