Tweede huis
Ik sla net de krant open en zie groot HERMAN BELIËN. Deze Amsterdamse historicus hoort tegenwoordig bij de tv-personality’s. In de wandelgangen noemen we hem plagerig Herman TV Beliën. Waarom mag Beliën promiment in de krant? Hij heeft het boekje Huis, tuin en keuken (Contact, ƒ 12,50) gepubliceerd. Het gaat over de geschiedenis van onze ‘intieme omgeving’. Wie zich nooit verdiept heeft in mentaliteitsgeschiedenis kan veel leren uit dit boekje. Wie dat wel deed, vindt weinig nieuws, maar kan wel genieten van de altijd luchtige persoonlijke verhalen van Beliën. ‘Mijn vriend heeft een huis in België, een tweede huis wel te verstaan. Onlangs kwam hij geschokt terug uit zijn paradijs.’ Hoe dit afloopt moet u zelf maar lezen.
Topkwaliteit stoelen
‘In Zuid-Afrika verdeelt het verleden het land tot op het bot’, schrijft Frank Ankersmit elders in dit blad. Eind 1995 ging in Zuid-Afrika de Waarheids- en Verzoeningscommissie onder voorzitterschap van aartsbisschop Desmond Tutu aan de slag. Duizenden slachtoffers en daders van het apartheidsgeweld vertelden hun verhaal voor de commissie. Dichteres Antjie Krog, die de hoorzittingen voor de Zuid-Afrikaanse radio versloeg, heeft een indrukwekkend boek geschreven over deze poging om met het bloederige verleden in het reine te komen. Je moet over een behoorlijk sterke maag beschikken om de gruwelverhalen in De kleur van je hart (Mets en Schilt, ƒ 44,90) te verdragen. Soms zijn de getuigenissen hilarisch. Een man vertelt over de bomaanslag in zijn restaurant: ‘De reden dat er maar één slachtoffer te betreuren was, ligt in het feit dat we topkwaliteit stoelen hebben.’ Heeft de Waarheids- en Verzoeningscommissie iets uitgehaald? In ieder geval hebben de slachtoffers een stem gekregen in de officiële geschiedenis van Zuid-Afrika, zegt Krog.
Op de sofa
‘Wat ik vandaag te schrijven heb, is ontzettend treurig. Ik was bij Gustav –’s middag waren we helemaal alleen in zijn kamer. Hij gaf me zijn lichaam – en ik liet zijn hand begaan. Stijf, in alle pracht stond zijn mannelijkheid overeind. Hij bracht me naar de sofa, legde me zachtjes neer en sprong met een zwaai boven op me. Toen – op het moment dat ik hem in me voelde binnendringen, verloor hij alle kracht. Verslagen lag hij op mijn borst – hij huilde bijna van schaamte.’
Zo, u weet nu vast wel of u Alma Mahlers Het is een vloek een meisje te zijn. Een keuze uit de dagboeken 1898-1902 (De Arbeiderspers, ƒ 49,95) gaat aanschaffen.
Gas of elektra
Historici en teamprojecten, dat gaat meestal mis. Historici zijn er te eigenwijs voor. Bèta’s werken veel makkelijker samen. Het verklaart wellicht het grote succes van het onderzoeksproject ‘Techniek in Nederland in de twintigste eeuw’. Net verscheen deel 2: Delfstoffen, Energie, Chemie (Walburg pers, ƒ 89,50). Bij zo’n titel vermoed je erge saaiheid, maar dat is niet het geval. De Nederlandse steenkolenmijnen, onze gasbel, de kernenergie, de strijd om het huishouden (gebruiken we gas of elektra?): er worden spannende verhalen over verteld. Het boek is ook nog fantastisch geïllustreerd.
Keuken van Braakbeck
Hitler ontmoet popster Prince en zegt: ‘Ik heb mijn naam ook veranderd. Ik heet Oskar Schindler.’ Hitler raakt aan de ‘krag’ (crack) en neukt Göring: ‘JOHOHOOO!’ Hitler staat in de keuken van tv-kok Braakbeck, ziet diens neus en vraagt: ‘Sagen sie mal, bent u soms een jood?’ Walter Moens maakte een stripboek over Hitler: Adolf, ik ben terug!! (De Appelbloesem Pers, ƒ 24,90). In Duitsland en Oostenrijk werden 200.000 exemplaren van de strip verkocht. Vraag: mag zo’n strip? De joodse gemeenschap in Duitsland schijnt er ‘gematigd positief’ tegenover te staan. Vraag: is deze strip leuk? Ja hoor.
Telefoongesprekken
‘En toch leeft er nog altijd één die het navertellen kan, die de geschiedenis kent als geen: de keizer van Japan.’ Een strofe uit het lijflied van cabaretier Wim Kan Er leven niet veel mensen meer. Onder die titel schreef Trouw-journalist Kustaw Bessems een boek over Kan en het bezoek van de Japanse keizer in 1971 aan Nederland (Contact, ƒ 29,90, verschijnt eind oktober). Kan, die tijdens de oorlog in een Jappenkamp in Indië zat, leidde de protesten tegen het keizerlijk bezoek. Bessems kon voor het eerst gebruik maken van de notitieboekjes van Kan en van bandopnames die oud-Nos Journaal nieuwslezer Hans van der Werf maakte van zijn telefoongesprekken met de conferencier. Het meest onthullende van het boek is dat Van der Werf en Kan nauw samenwerkten. Zo was Kan in staat de media te bespelen. Tegen Bessems noemt Van der Werf zijn optreden ‘Heel gevaarlijk. Ik heb zoiets nooit meer gedaan.’
Verder…
Veel nieuwe biografieën. Gevallen engel door Thomas Leeflang (Walburg Pers, ƒ 29,50): een erg warrig portret van regisseuse Leni Riefenstahl, berucht en beroemd door haar film Triumph des Willens, die ze in 1934 in opdracht van Hitler maakte; Karel Appel. De biografiedoor Cathérine van Houts (Contact, ƒ 89,90): hoe een jongen uit het volk Nederlands meest bekende schilder wordt; Wacht maar tot ik dood ben door Hans Vogel (Theater Instituut Nederland/Strengholt, ƒ 75,-): over (kinderboeken)schrijfster Annie M.G. Schmidt.
Een autobiografie. Mijn leven door Marcel Reich-Ranicki (Bert Bakker, ƒ 49,50): Herinneringen van een Duitse cultuurpaus die Harry Mulisch en Cees Notenboom in zijn land bekend maakte.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
