Home ‘Populisme is geen tijdelijk verschijnsel’

‘Populisme is geen tijdelijk verschijnsel’

  • Gepubliceerd op: 28 mei 2014
  • Laatste update 05 apr 2023
  • Auteur:
    Janneke Jorna
  • 4 minuten leestijd
‘Populisme is geen tijdelijk verschijnsel’

‘Als vandaag iets zeker is, dan is het een gevoel van onzekerheid.’ Zo beschreef Beatrix tijdens haar inhuldiging in 1980 het heersende gevoel. Historicus en journalist Hans Wansink vertelt in Het land van Beatrix. De eerste geschiedenis van hedendaags Nederland 1980-2013 over het begin van een nieuw tijdperk in Nederland. ‘In Nederland bestond zelfs geen wetgeving die terroristische organisaties verbiedt.

Waarom heeft u dit boek geschreven?

‘Het idee kwam van Maarten Prak, een vriend en tevens historicus. We raakten met elkaar in gesprek en kwamen tot de conclusie dat er geen overzichtswerk is van de geschiedenis van de afgelopen vijfentwintig jaar. Er zijn wel overzichtswerken van Europa na de val van de muur in 1989, het einde van de korte twintigste eeuw. Prak zei toen dat ik dat zou kunnen schrijven. Ik ben gepromoveerd op de erfenis van Pim Fortuyn en behalve historicus ook journalist bij de Volkskrant, dus ik heb alles van dichtbij meegemaakt. Maar moest ik het boek in 1989 laten beginnen? In Nederland gebeurde er eigenlijk niet veel bijzonders in dat jaar. Dus ben ik begonnen in 1980, met de inhuldiging van Beatrix. Het is een mooi punt om het boek te starten, een tumultueuze gebeurtenis.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Dus u beschrijft niet de ontwikkeling daarvoor?

‘Nee, maar ik beschrijf wel het jaar 1980 met de krakersrellen en demonstraties. Ik denk dat in 1980 een nieuw tijdperk begon voor Nederland. Het feest van de jaren zestig en zeventig was voorbij; er was een enorme economische crisis. Ik herinner mij nog dat bedrijven alleen op de voorpagina kwamen wanneer er meer dan honderd mensen werden ontslagen.’

‘Ik denk dat in 1980 een nieuw tijdperk begon. Het feest van de jaren zestig en zeventig was voorbij’

Wat is de belangrijkste ontwikkeling in Nederland sinds de inhuldiging van Beatrix?

‘Na 1980 stelden ontwikkelingen van buiten Nederland op de proef. Dit waren allemaal aspecten van de mondialisering. Bijvoorbeeld de economische crisis en de toestroom van asielzoekers. Gastarbeiders verloren hun werk omdat fabrieken uit Nederland vertrokken. Ze konden niet alleen terug, dus lieten ze hun gezin overkomen. Maar ook het Verdrag van Maastricht, waardoor de Europese eenwording zich in hoog tempo zou voltrekken, speelde een grote rol. En dan heb ik het niet eens over het effect van 11 september, dat onder meer Pim Fortuyn de wind in de zeilen heeft gegeven.’

Ziet u Geert Wilders als een opvolger van Fortuyn?

‘Geert Wilders maakt duidelijk dat het populisme geen tijdelijk verschijnsel was. Tien jaar geleden zag het er naar uit dat nieuwe leiders van de gevestigde politieke partijen de boodschap van de kiezers wel begrepen zouden hebben, maar dat viel tegen. Wilders springt in dat gat. Hij is wel een ander figuur dan Fortuyn, met een andere agenda. Toch zijn er wel overeenkomsten met kritiek op de islam en Europa. Maar Wilders gaat in vele opzichten veel verder, Fortuyn moest niets hebben van het Front National en het Vlaams Blok.’

Wat hebben Srebrenica en de aanslagen op de aanslagen op 11 september met Nederland gedaan?

‘Na Srebrenica viel Nederland als gidsland door de mand en liep het enorme reputatieschade op in het buitenland. De Minister van Defensie was een jaar van te voren al in Srebrenica geweest en had geconcludeerd dat de stad niet te verdedigen was. De beslissing om Dutchbatters te sturen was dus tegen beter weten in genomen.’

‘Toen barstte het debat over integratie los. Immigranten voelden zich steeds onveiliger’

‘En de aanslagen op 11 september 2001 hadden directe invloed op de politieke verhoudingen. Spanningen tussen autochtonen en allochtonen liepen enorm hoog op, toen barstte het debat over integratie los. Immigranten voelden zich steeds onveiliger. Nederland realiseerde zich hoe weinig het land aan terrorismebestrijding doet, er was zelfs geen wetgeving die terroristische organisaties verbiedt.’

In Duitsland vonden de beruchte kebabmoorden plaats. Waarom ontstond er in Nederland geen extreem geweld?

‘De situatie was minder gepolariseerd dan in andere landen. De onvrede kon zich kanaliseren, via de LPF of de PVV. Mensen hebben het gevoel dat er naar hen geluisterd wordt. Bovendien speelt evenredige vertegenwoordiging een rol, in Nederland is het heel makkelijk om in de Tweede Kamer te komen. Dan krijg je een vrij duidelijke afspiegeling van de bevolking.’