Home Plakkaat van Verlatinge. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door M.E.H.N. Mout

Plakkaat van Verlatinge. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door M.E.H.N. Mout

  • Gepubliceerd op: 18 april 2006
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    J.C.H. Blom
  • 2 minuten leestijd

84 p. Historisch Uitgeverij Groningen, euro 18,95
Het meest boeiende aspect van de eerste (Noord-)Nederlandse staat, de Republiek der Verenigde Nederlanden, vind ik nog altijd dat deze zo volstrekt bij toeval – tegen de bedoelingen van de hoofdrolspelers in – tot stand is gekomen. Het was de eigen dynamiek van de gebeurtenissen, die het verloop van haar ontstaansgeschiedenis bepaalde. Achteraf is het gemakkelijk vele momenten aan te wijzen, waarop gebeurtenissen en beslissingen anders hadden kunnen uitpakken.

 
           
Mijn favoriete document uit dit proces is het Plakkaat van Verlatinge uit 1581, opgemaakt in de slotfase van de Nederlandse Opstand: die periode van verwarrende dynamiek in de tweede helft van de zestiende eeuw. De praktische politiek maakte het begin jaren tachtig nodig het afscheid, dat de ‘opstandelingen’ in feite al enige tijd hadden genomen van de Habsburgse vorst, officieel vast te leggen en te rechtvaardigen. Dus gaven de Staten-Generaal opdracht zo’n besluit te formuleren en te onderbouwen.            
           
Op 26 juli 1581 werd met het Plakkaat van Verlatinge officieel vastgelegd dat Philips II door zijn optreden tegen zijn onderdanen zijn recht op de troon had verspeeld. De Staten waren daarom vrij een nieuwe vorst te contracteren. Later in die jaren tachtig besloten zij zelfs nagenoeg stilzwijgend, dat zij ook zelf het heft in handen konden nemen. Wat een mooi begin van een nieuwe en opmerkelijk staat, die in de eeuw die volgde tot grote bloei zou komen! 
           
In 1979 publiceerde M.E.H.N. Mout, inmiddels alweer jaren hoogleraar in Leiden, een goed lopende vertaling van dit zestiende-eeuwse document in modern Nederlands. Zij schreef er ook een aantal verhelderende inleidende beschouwingen bij. Dat gebeurde in opdracht van de SDU, omdat precies vier eeuwen eerder, in 1579, Charles Silvius de oficiële drukker van de Staten van Holland was geworden. De SDU kan met enig recht de rechtsopvolger van Silvius genoemd worden. Silvius was de eerste die het Plakkaat van Verlatinge drukte. 
           
De Historische Uitgeverij Groningen publiceert nu een nieuwe, bijgewerkte uitgave. Zo hoort het ook. De klassieke teksten van de Nederlandse staatsvorming dienen in moderne editie beschikbaar te zijn. Er staat immers veel behartenswaardigs in, dat ook in de actuele discussies over de inrichting van de staat het overdenken waard is. 

J.C.H. Blom is hoogleraar Nederlandse Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer