Home Perzische killing fields

Perzische killing fields

  • Gepubliceerd op: 9 oktober 2007
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Anton van Hooff
  • 3 minuten leestijd

De vertaalfout in de eerste zin van dit boek wekt weinig vertrouwen in wat volgt: de ‘openbare school’ waaraan een vriend van de schrijver werd benoemd, is natuurlijk een ‘public school’, een elitaire kostschool, allesbehalve een openbaar onderwijsinstituut dus. En het gewekte wantrouwen wordt niet beschaamd: de Nederlandse versie van deze Britse bestseller is één grote modderpoel van idioomfouten.



Het onvermogen van de vertaler blijkt ook uit de stijlbreuken: temidden van pretentieus Nederlands heet Athene opeens een ‘makkie’. Allerlei mensen zijn aan het ‘steggelen’. Vrouwen worden ‘ in het huwelijksbed gezwiept’. Van alles en nog wat is ‘pathetisch’. Het Engels ‘pathetic’ betekent echter niet ‘vol pathos’, maar ‘aandoenlijk/zielig’. Voortdurend bederven zulke anglicismen, letterlijke omzettingen en uitglijders het leesplezier.

Nu maakt de schrijver het de vertaler ook niet gemakkelijk. In zijn streven een breed publiek aan te spreken hanteert Holland een uiterst bloemrijke taal, vol pleonasmen en tautologieën. Die stijl zal het wel goed doen bij de radio waarvoor hij werkt, en in zijn romans, die in het bovennatuurlijke spelen. In een informatief boek is een ingehouden taal echter meer op zijn plaats. Lijdt Tom Holland tegenwoordig, net als Xerxes, aan hybris?

Met Rubicon. The Triumph and Tragedy of the Roman Republic brak Holland in 2003 door. Dit boek over Caesars greep naar de macht verscheen ook in het Nederlands, vreemd genoeg onder de Engelse titel Rubicon (moet zijn: Rubico). Dat succes smaakte naar meer en zo waagde Holland zich aan een ander drama uit het antieke verleden: de Perzische Oorlogen, met de slagen bij Marathon, Thermopylae en Salamis.

Net als zijn grote voorganger Herodotos neemt Holland een heel lange aanloop. Pas op de helft van het boek zijn we bij Marathon. De schrijver moet gewoon te veel kwijt, over zijn reisimpressies en de opgedane kennis over het Perzische rijk die hij heeft verwerkt. Wat hij te berde brengt, is overigens inhoudelijk in orde. Moderne studies geven van de Perzen een veel evenwichtiger beeld dan wat de Grieken over die ‘barbaren’ zeggen. Holland verwerkt deze correctie prima. De onhebbelijke stijl blijft echter een voortdurende ergernis.

Om de lezer te pakken schrikt Holland ook niet terug voor schromelijke overdrijvingen. De plaats waar Darius enkele opstandige koningen had laten executeren, wordt de ‘killing fields’ genoemd – zwaar overtrokken natuurlijk. De vijf Spartaanse eforen die de macht van de twee koningen in toom houden, heten inquisiteurs. En Athene was in de ogen van de Perzische koning ‘een verklaarde terroristenstaat’.

Wat de bronnen als geruchten rapporteren, wordt door Holland grif als feit gepresenteerd. Een Lydische koning zou de gewoonte hebben zijn vrouw naakt te tonen aan voyeurs. In feite gaat het om de ene keer dat Kandaules zijn lijfwacht Gyges ervan wilde overtuigen dat hij de mooiste vrouw ter wereld had. En wel twee keer verlustigt hij zich in het anale verkeer dat aan Spartaanse meisjes wordt toegeschreven. Met zulke goedkope retoriek hengelt Holland naar de gunst van zijn lezerspubliek.

Om de titel Perzisch vuur te rechtvaardigen worden de expedities van Darius en Xerxes voorgesteld als campagnes om het licht van de god Ahura Mazda te verbreiden. Voor dat idee van een religieuze missie ontbreekt echter ieder bewijs. De voortdurende beeldspraak rond vuur wekt bovendien irritatie.

Mijn laatste bespreking van een uitgave van Athenaeum – de Polybiosvertaling van Wolther Kassies – was vol lof. Waarschijnlijk brengt Perzisch vuur als bestseller wel het nodige geld in het laatje, maar deze draak is, zeker in een dermate pathetic vertaling, die gerenommeerde uitgeverij onwaardig.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.