Home Perzische killing fields

Perzische killing fields

  • Gepubliceerd op: 9 oktober 2007
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Anton van Hooff
  • 3 minuten leestijd

De vertaalfout in de eerste zin van dit boek wekt weinig vertrouwen in wat volgt: de ‘openbare school’ waaraan een vriend van de schrijver werd benoemd, is natuurlijk een ‘public school’, een elitaire kostschool, allesbehalve een openbaar onderwijsinstituut dus. En het gewekte wantrouwen wordt niet beschaamd: de Nederlandse versie van deze Britse bestseller is één grote modderpoel van idioomfouten.



Het onvermogen van de vertaler blijkt ook uit de stijlbreuken: temidden van pretentieus Nederlands heet Athene opeens een ‘makkie’. Allerlei mensen zijn aan het ‘steggelen’. Vrouwen worden ‘ in het huwelijksbed gezwiept’. Van alles en nog wat is ‘pathetisch’. Het Engels ‘pathetic’ betekent echter niet ‘vol pathos’, maar ‘aandoenlijk/zielig’. Voortdurend bederven zulke anglicismen, letterlijke omzettingen en uitglijders het leesplezier.

Nu maakt de schrijver het de vertaler ook niet gemakkelijk. In zijn streven een breed publiek aan te spreken hanteert Holland een uiterst bloemrijke taal, vol pleonasmen en tautologieën. Die stijl zal het wel goed doen bij de radio waarvoor hij werkt, en in zijn romans, die in het bovennatuurlijke spelen. In een informatief boek is een ingehouden taal echter meer op zijn plaats. Lijdt Tom Holland tegenwoordig, net als Xerxes, aan hybris?

Met Rubicon. The Triumph and Tragedy of the Roman Republic brak Holland in 2003 door. Dit boek over Caesars greep naar de macht verscheen ook in het Nederlands, vreemd genoeg onder de Engelse titel Rubicon (moet zijn: Rubico). Dat succes smaakte naar meer en zo waagde Holland zich aan een ander drama uit het antieke verleden: de Perzische Oorlogen, met de slagen bij Marathon, Thermopylae en Salamis.

Net als zijn grote voorganger Herodotos neemt Holland een heel lange aanloop. Pas op de helft van het boek zijn we bij Marathon. De schrijver moet gewoon te veel kwijt, over zijn reisimpressies en de opgedane kennis over het Perzische rijk die hij heeft verwerkt. Wat hij te berde brengt, is overigens inhoudelijk in orde. Moderne studies geven van de Perzen een veel evenwichtiger beeld dan wat de Grieken over die ‘barbaren’ zeggen. Holland verwerkt deze correctie prima. De onhebbelijke stijl blijft echter een voortdurende ergernis.

Om de lezer te pakken schrikt Holland ook niet terug voor schromelijke overdrijvingen. De plaats waar Darius enkele opstandige koningen had laten executeren, wordt de ‘killing fields’ genoemd – zwaar overtrokken natuurlijk. De vijf Spartaanse eforen die de macht van de twee koningen in toom houden, heten inquisiteurs. En Athene was in de ogen van de Perzische koning ‘een verklaarde terroristenstaat’.

Wat de bronnen als geruchten rapporteren, wordt door Holland grif als feit gepresenteerd. Een Lydische koning zou de gewoonte hebben zijn vrouw naakt te tonen aan voyeurs. In feite gaat het om de ene keer dat Kandaules zijn lijfwacht Gyges ervan wilde overtuigen dat hij de mooiste vrouw ter wereld had. En wel twee keer verlustigt hij zich in het anale verkeer dat aan Spartaanse meisjes wordt toegeschreven. Met zulke goedkope retoriek hengelt Holland naar de gunst van zijn lezerspubliek.

Om de titel Perzisch vuur te rechtvaardigen worden de expedities van Darius en Xerxes voorgesteld als campagnes om het licht van de god Ahura Mazda te verbreiden. Voor dat idee van een religieuze missie ontbreekt echter ieder bewijs. De voortdurende beeldspraak rond vuur wekt bovendien irritatie.

Mijn laatste bespreking van een uitgave van Athenaeum – de Polybiosvertaling van Wolther Kassies – was vol lof. Waarschijnlijk brengt Perzisch vuur als bestseller wel het nodige geld in het laatje, maar deze draak is, zeker in een dermate pathetic vertaling, die gerenommeerde uitgeverij onwaardig.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer