Home OORLOGSDAGBOEKEN OVER DE JODENVERVOLGING

OORLOGSDAGBOEKEN OVER DE JODENVERVOLGING

  • Gepubliceerd op: 8 mei 2001
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    P.W. Klein
  • 2 minuten leestijd

Een staartje van zes bladzijden rechtvaardigt deze uitgave. Daarin zetten Wichert ten Have en Johannes Houwink ten Cate genuanceerd uiteen wat het onderzoek in circa zeventig dagboeken aan nieuws heeft opgeleverd aangaande het beeld van de jodenvervolging. Het is meer dan men zou verwachten. Zij stellen in de eerste plaats vast dat het beeld, opgeroepen in De Jongs geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, niet langer te handhaven is. Anders dan De Jong meende, kon de Nederlandse bevolking zich al tijdens de oorlog wel degelijk een voorstelling maken van de massale mensenvernietiging. In de tweede plaats verzetten Ten Have en Houwink Ten Cate zich tegen de ‘rijkelijk overdreven’ voorstelling in de recente historiografie die de hele oorlogsgeneratie ‘een vrijwel collectief falen’ aanwrijft. Honend spreken ze in dat verband van ‘een oefening in pseudo-solidariteit met de slachtoffers, die goedkoop om niet te zeggen kosteloos is’.

        Maar ook de vroegere heroïsering van het verzet tegen de jodenvervolging is nu buiten de orde. Ten Have en Houwink Ten Cate vermoeden dat het hier gaat om een ordinair generatieconflict. Maar als het zwart-wit beeld uit de geschiedenis verdwijnt houdt dat niet noodzakelijkerwijs in, dat een ‘grijs verleden’ resteert, zoals Chris van der Heijden onlangs wilde laten geloven. De geschiedenis is integendeel kakelbont en even rijk aan zachte tinten als aan fel schitterende kleuren. Het is niet de geringste verdienste van deze uitgave dat ze dat ook laat zien.
        ‘Wit’, ‘zwart’ of ‘grijs’ hebben niet van doen met een geschiedschrijving die in ernst probeert het verleden te begrijpen. ‘Wit’, ‘zwart’ of ‘grijs’ hebben van alles van doen met de eeuwige zucht van de Nederlander zich te presenteren als moreel en ethisch fatsoensmens. Ook Ten Have en Ten Cate ontkomen er niet aan. Het ‘recht’ van de slachtoffers van de genocide eist het levend houden van de herinnering daaraan, zeggen ze. Onzin! Het kenmerk van doden is dat ze dood zijn. Aardse belangen hebben ze niet; rechten evenmin. Handelingsbekwaam zijn ze niet. Herinnering behoort tot het domein der levenden. Het zijn levenden en niet doden die zich – uit hoofde van hun eigen belang – beroepen op het recht van herinnering. Leven en geschiedenis bestaan bij de gratie van verandering – herinnering dus ook.

P.W. Klein is emeritus hoogleraar geschiedenis in Rotterdam en Leiden

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer