In februari vroeg de Tweede Kamer de regering archiefstukken vrij te geven over mogelijke Nederlandse bemoeienis met de militaire coup in Suriname van 1980. Onderzoeker Ellen de Vries bekeek veel archiefstukken en zag geen aanwijzingen voor Nederlands ingrijpen.
Al ruim veertig jaar gaan er geruchten dat Desi Bouterse en andere Surinaamse militairen bij hun staatsgreep Nederlandse hulp kregen, in het bijzonder van kolonel Hans Valk, ook al pleitte een onderzoekscommissie onder leiding van rechter Bart Pronk hem in 1984 en 1985 vrij. Valk leidde een missie die na de Surinaamse onafhankelijk in 1975 hielp een krijgsmacht op te bouwen. Om duidelijkheid te krijgen over zijn rol, willen Kamerleden dat geheime documenten uit het Nationaal Archief openbaar worden, waaronder de bijlagen bij het rapport van de commissie Pronk.
Geen harde aanwijzingen
Onderzoeker Ellen de Vries bekeek de informatie al voor haar boek Hans Valk. Over een Nederlandse kolonel en de coup in Suriname (1980) dat recent verscheen (Walburgpers 320 p. € 24,95). Ze vond daarin geen overtuigend bewijs voor zijn betrokkenheid: ‘Valk heeft voor de coup een paar keer gezegd dat er iets moest gebeuren in Suriname, want het was in het leger een chaos geworden. Voor sommigen was het verleidelijk die woorden te interpreteren als een aansporing om een coup te plegen. En achteraf is Valk met de militairen gaan praten en heeft hij hun aangeraden snel een formateur te benoemen. Terwijl Den Haag hem had opgedragen geen politieke uitspraken te doen.’
De Vries vond in de stukken die haar onder ogen kwamen geen harde aanwijzingen dat Valk nader betrokken was, of dat hij plannen aanleverde, zoals wel is beweerd. Ook het archief waarover de Kamer het heeft, en dat in het NA ligt, zal die niet opleveren, verwacht ze: ‘De stukken die daar liggen zijn namelijk helemaal niet zo geheim, en ook nooit geweest. Andere versies ervan liggen bijvoorbeeld bij Defensie en Buitenlandse Zaken – wel met namen zwartgelakt. Het sleuteldocument in deze kwestie heb ik ingezien en het gaat om een signalering van de militaire inlichtingendienst, zonder onderbouwd bewijs voor betrokkenheid van Valk.’
Geheimhouding
Toch is besloten dat de stukken tot 2060 ontoegankelijk zullen blijven voor gewone burgers. ‘Die geheimhouding wordt geïnterpreteerd als een soort schuldverklaring van Den Haag en daardoor blijven speculaties over zijn rol rondgaan’, zegt De Vries. ‘Gezien de aanhoudende verhalen en de grote vraag naar de informatie, zou Den Haag de stukken openbaar moeten maken.’
