Na de kernramp bij Tsjernobyl was de maat vol voor een groep Oekraïense intellectuelen: ze richtten hun eigen milieuorganisatie op. Hun milieuactivisme ging gepaard met een nationalistische boodschap: een zelfstandig Oekraïne zou toekomstige kernrampen kunnen voorkomen.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
In het noorden van Oekraïne, niet ver van de grens met Belarus, staat een roestig reuzenrad met felgele gondels. In april 1986 maakte het stadje Pripjat zich klaar voor de feestelijke opening van het pretpark. De kinderen uit de buurt konden de botsauto’s, schommels en draaimolens al achter het hek zien staan. Maar ze zouden het park nooit betreden. Vier dagen voor de opening, op 26 april, toen iedereen in Pripjat lag te slapen, explodeerde namelijk reactor 4 van de nabijgelegen Tsjernobyl-kerncentrale na het uitvoeren van een test. Pas anderhalve dag later kwam de evacuatie van de stad in het grootste geheim op gang. Niemand mocht weten wat er gebeurd was.
De kernramp was de druppel die de emmer deed overlopen. In de tweede helft van de twintigste eeuw was de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek uitgegroeid tot het industriële hart van de Sovjet-Unie, met een hoge concentratie aan vervuilende mijnbouw en metaalverwerkende industrieën. Na de ramp in Tsjernobyl keerden de Oekraïners zich tegen de rol zie ze binnen de Sovjet-Unie toebedeeld hadden gekregen. Ze wilden niet langer geëxploiteerd worden voor grondstoffen. Niet als dit ten koste ging van hun eigen veiligheid en gezondheid.
Oekraïners wilden niet langer geëxploiteerd worden voor grondstoffen
Oekraïense intellectuelen, met name schrijvers, speelden een centrale rol in deze beweging. In 1987 richtten zij de eerste officiële niet-gouvernementele milieuorganisatie van de Oekraïense SSR op: de Groene Wereld. Veel leden beschouwden zichzelf als ‘eco-patriotten’ die geloofden dat meer Oekraïense zelfbeschikking een ramp als Tsjernobyl had kunnen voorkomen. Daarom was het ook niet raar dat uitgerekend tijdens bijeenkomsten van de Oekraïense milieubeweging het idee werd geboren voor ROECH, de Volksbeweging van Oekraïne, die later een cruciale rol zou spelen in de democratische omwenteling. Zo gingen milieuactivisme en nationalisme in Oekraïne hand in hand.
