Home Monarchie overal onder druk

Monarchie overal onder druk

  • Gepubliceerd op: 29 april 2023
  • Laatste update 02 mei 2023
  • Auteur:
    Lucie Galis
  • 4 minuten leestijd
Monarchie overal onder druk

Willem-Alexander zit tien jaar op de troon: een moment om terug te blikken. Maar voor het zoveelste jaar op rij is zijn populariteit gedaald. Terwijl in 2020 nog 76 procent van de bevolking vertrouwen in hem had, is dit gedaald naar 46 procent in 2023. Slechts 55 procent geeft aan de monarchie te willen behouden;  één op de vier Nederlanders is voorstander van een republiek.

Historicus James Kennedy geeft aan dat de populariteit van het koningshuis altijd onderhevig is aan fluctuaties. Toch ziet hij op dit moment een algehele internationale trend die bedreigend zou kunnen zijn voor de toekomst van de monarchie in Europa.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Is Nederland ooit wel een echte republiek geweest?

‘Het systeem van overerving van het stadhouderschap is pas aan het eind van de Republiek, in 1747, vastgelegd. Natuurlijk bleef zij een standenmaatschappij waar een speciale rol en een ambt werden vrijgehouden voor belangrijke telgen uit een adellijke familie. Maar als dat de maatstaf is, dan zouden ook de Romeinse Republieken geen republiek zijn. Ik denk niet dat dat als zodanig een diskwalificatie is om Nederland voor 1806 een republiek te noemen, aangezien in alle republieken in die tijd belangrijke functies door de adel werden bekleed.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Vanuit welke hoek komt de kritiek op het koningshuis traditioneel?

‘Eind negentiende-, begin twintigste eeuw ontstond er voornamelijk kritiek uit de links-ideologische hoek. De sociaal-democratische bewegingen zagen geen plaats voor een koningshuis. Ook in de jaren zeventig kwamen republikeinse sentimenten uit de radicale linkse vleugel. Dit leidde onder meer tot de kroningsrellen in 1980. Nu is het een diffuser sentiment dat niet specifiek gevormd wordt door duidelijke linkse denkbeelden.’    

Is een meerderheid altijd voor de monarchie geweest?

‘Nederlanders hechten doorgaans niet direct waarde aan de monarchie als zodanig, maar wel aan de historisch gewortelde relatie met het Huis van Oranje. Er zijn crisismomenten geweest die invloed hadden op de peilingen, zoals het huwelijk van Beatrix met een Duitser, de steekpenningen die prins Bernhard ontving of de recentere Griekenlandreis van de koninklijke familie tijdens de lockdown. Dit waren alleen geen uitingen van een trend, maar grillen van het moment. De vraag is dan ook hoe bestendig deze monarchiekritiek is. Het kon immers ook de andere kant op gaan; tijdens en net na de Tweede Wereldoorlog groeide de waardering voor het koningshuis.’ 

Vormen de bedreigingen aan het adres van Amalia ook zo’n crisismoment?

‘Het idee dat het koningshuis een gouden kooi is speelt zeker een rol in het onbehagen. Maar ook dit is geworteld in het moment. Hoe vervelend het nu ook voor haar is, als we over vijf jaar weinig over Amalia’s veiligheid horen en zij een weg voorwaarts vindt, betwijfel ik of zo’n argumentatie zich doorzet.’

Zegt de omvang van het huidige anti-monarchistische sentiment iets over de toekomst?

‘Ik ben niet erg onder de indruk van de omvang, maar wel voor het groeiende draagvlak voor een principieel bezwaar tegen de monarchie. Niet alleen in Nederland, maar ook in andere Noord-Europese monarchieën zoals Groot-Brittannië worden vraagtekens gezet bij de toekomst van het koningshuis. Monarchieën staan voor verbinding, maar ze lijken op hun strepen te willen staan als het gaat om hun bevoorrechte posities en hun financieel  vermogen. Je hoort ook vaker dat de monarchie niet strookt met onze democratische samenleving omdat de koning niet gekozen is. Het is maar de vraag hoe steekhoudend dit is. Nederland is immers in feite een republiek met een symbolische koning als staatshoofd. De koning wordt niet gekroond, maar geïnstalleerd. De principiële bezwaren tegen de monarchie lijken kortom internationaal toe te nemen, maar het blijft de vraag of mensen hun gehechtheid van het Huis van Oranje of het Huis Windsor willen loslaten en of ze alternatieven echt beter vinden.’

James Kennedy is verbonden geweest aan diverse universiteiten en werd in 2019 benoemd tot voorzitter van de commissie ‘Herijking Canon Nederland’. Hij schreef onder meer Nieuw Babylon in aanbouw (1995), Stad op een berg (2010) en Een beknopte geschiedenis van Nederland (2017). Hij heeft een tweewekelijkse column in Trouw.

Nieuwste berichten

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer
De route naar Jeruzalem
De route naar Jeruzalem
Artikel

Negen Nederlanders maakten een hachelijke pelgrimstocht naar Jeruzalem

Negen Nederlanders maakten in 1525 een pelgrimstocht naar Jeruzalem. En dat was niet zonder gevaar, zo blijkt uit hun verslagen. Ze werden lastiggevallen door rovers en bandieten. Bovendien raakten ze in het Heilige Roomse Rijk verzeild in de Boerenoorlog. ‘We hoorden getrommel en geweerschoten.’ Welgemoed vertrok de Delftse barbier Arent Willemsz op 26 april 1525...

Lees meer
Haille Selassie bij een wapenfabriek in Luik
Haille Selassie bij een wapenfabriek in Luik
Recensie

Wereldsteden van de Lage Landen: niets over Zwolle, wel over sekswerkers en hiphop 

Vijftig Nederlandse en Belgische steden komen aan bod in de bundel Wereldsteden van de Lage Landen. Het is een boeiende, maar nogal willekeurige verzameling verhalen.  De bundel heeft een opmerkelijke titel, omdat er op Brussel na geen steden in de Benelux te vinden zijn met meer dan een miljoen inwoners. Met wereldsteden bedoelen de samenstellers...

Lees meer