Acteur Gijs Scholten van Aschat is gecharmeerd van Walter Vedder. Hij vertolkt Vedder in de film Publieke werken, die is gebaseerd op de historische roman van Thomas Rosenboom. De film gaat op 10 december in première.
Wanneer maakte u voor het eerst kennis met de romanfiguur Walter Vedder?
‘Toen Rosenbooms boek verscheen, in 1999. Ik moest vreselijk lachen om de twee negentiende-eeuwse hoofdfiguren: de Amsterdamse vioolbouwer Vedder en zijn neef, de apotheker Christoph Anijs in Hoogeveen. Tragisch-komische figuren die zichzelf belangrijker willen maken dan ze zijn. Types die onuitstaanbaar zijn, maar je ook voor zich innemen. Voor beide rollen heb ik auditie gedaan, met een lichte voorkeur voor Vedder.’
Wat voor soort man is de zestiger Vedder?
‘Hij is behoorlijk van zichzelf overtuigd, licht arrogant, heeft weinig oog voor de realiteit. Hoewel hij zich bekommert om de wereld, bekijkt hij alles vooral vanuit zijn eigen perspectief, nogal egocentrisch.’
Wat maakt hem tot een held?
‘Hij neemt het als kleine burgerman op tegen het establishment; dat is toch vrij heroïsch. Als blijkt dat zijn huis aan de Prins Hendrikkade in de jaren 1880 moet wijken voor de bouw van het Victoria Hotel, gaat hij niet akkoord met het bedrag dat ze hem bieden; hij eist het dubbele. Vedder is ook een fervent brievenschrijver en levert felle kritiek op de publieke werken in Amsterdam: op de aanleg van het nieuwe hotel Americain, op het Centraal Station. Uiteindelijk walst het establishment over hem heen; hij gaat ten onder. Vedder is een tragische held, maar dit neemt niet weg dat hij exponent is van een tijd waarin individuen voor het eerst hun mening durfden te geven tegenover de gezagdragers.’
Wat was het hoogtepunt in zijn leven?
‘Ongetwijfeld het moment waarop hij erachter komt dat ze het Victoria Hotel gaan bouwen op de plaats van zijn huis en hij beseft dat hem dat macht geeft.’
En het dieptepunt?
‘Als blijkt dat het Victoria Hotel om zijn huis heen wordt gebouwd en ze hem dus letterlijk aan de kant schuiven.’
Ziet u overeenkomsten tussen onze tijd en de zijne?
‘De hoogmoed die Vedder ertoe drijft de prijs van zijn huis op te stuwen, zie je nu natuurlijk ook. Hebzucht is van alle tijden. Groot verschil met de moderne graaiers is dat hij de bedoeling heeft met zijn geld iets sociaals te doen: hij wil straatarme Drentse veenarbeiders helpen om te emigreren naar de Verenigde Staten. Nu worden weldoeners als hij meestal gedreven door ijdelheid, maar tegenwoordig graait men alleen om zichzelf en de eigen familie te verrijken. Hoogstens doet iemand iets sociaals als hij zijn schaapjes al lang en breed op het droge heeft. In de tijd van Vedder voelde de overwegend protestant-remonstrantse burgerij zich moreel verplicht iets terug te geven aan de gemeenschap, maar dat calvinistisch ingegeven plichtsbesef is totaal verdwenen.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
