Home LESSEN: ‘Bijstand decentraliseren? Dat is een eeuwige discussie’

LESSEN: ‘Bijstand decentraliseren? Dat is een eeuwige discussie’

  • Gepubliceerd op: 25 september 2014
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Alies Pegtel
  • 3 minuten leestijd

Gemeenten worden per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen, en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een deel van deze taken hebben ze nu al, een deel nemen ze over van de rijksoverheid. Er wordt getwijfeld of de gemeenten wel klaar zijn voor hun nieuwe takenpakket, maar volgens hoogleraar, voormalig PvdA-senator en oud-directievoorzitter van de VNG Joop van den Berg maakt deze discussie deel uit van een hervormingsproces dat zich niet voor het eerst voltrekt.
 


‘Taken op het sociale terrein keren binnenkort terug naar waar ze oorspronkelijk vandaan komen: de gemeente. Het is een constante dat centralisatie en decentralisatie van welzijns- en zorgtaken elkaar door de jaren heen in golfbewegingen afwisselen, als een accordeon die je samendrukt en weer uittrekt. Curieus: vaak worden dezelfde argumenten van efficiency gebruikt voor zowel centralisatie als decentralisatie.

Als je kijkt naar de bijstand, dan zie je dat die van oorsprong op gemeentelijk niveau werd geboden. Het waren de kerken en diakenen die de armen hielpen met geld, voedsel en kleding, in ruil waarvoor de hulpbehoevenden zich stichtelijk dienden te gedragen. De sociale controle vanuit de kerkelijke gemeenschap was zo klemmend dat armen uit hun dorp naar de stad verhuisden. Daar hadden ze meer bewegingsvrijheid.

Thorbecke besloot al midden negentiende eeuw om centraal gereguleerde armenzorg te bieden, in plaats van de kerken. Hij wilde meer grip op de materie krijgen en hoopte via centrale armenzorg invloed uit te oefenen.

Hij faalde echter. De kerken behielden het primaat. Na de oorlogsjaren verloren de kerken aan invloed en beschikten ze niet langer over voldoende middelen om de armenzorg overeind te houden.

In 1965 kwam de Algemene Bijstandswet, nota bene onder een katholieke minister, Marga Klompé. De centralisatie van de bijstand nam niet weg dat gemeenten vrijheid hielden om financieel bij te springen als mensen echt tekortkwamen. De regels lieten daarvoor ruimte.

Eind jaren zeventig, toen de economie stagneerde en de werkloosheid opliep, waren de gemeentelijke regelingen volgens de wetgever uit de hand gelopen. De bijstandsuitkering werd wettelijk gekoppeld aan het minimumloon. Toen zelfs dat niet hielp, steeg het aantal centrale voorschriften tot grote hoogte. Het bleek echter ongelooflijk ingewikkeld om vanuit een centraal punt individuele uitzonderingsgevallen te beoordelen: mocht er nu wel of geen warmtetoeslag worden verleend? En dus volgde er weer decentralisatie in de WWB.

Uit onderzoek naar de recente decentralisatie van de voorzieningen voor gehandicapten is ook gebleken dat de uitvoering van deze regeling het best in handen is van de gemeenten. Niet omdat het goedkoper is, maar vanwege een betere verhouding tussen kosten en kwaliteit van de zorg.

Kritiek dat gemeenten niet opgewassen zouden zijn tegen hun aanstaande taken komt niet voor niets vooral van landelijke welzijnsorganisaties. Die zitten liever met één centrale overheid aan tafel dan met 450 verschillende gemeenten. Ook van de SP – parlementariërs in het algemeen – hoor je bezwaren; het maakt onzeker dat gemeenten meer macht krijgen over de zorgverlening.

Van verschillende kanten is er angst om de greep op de ontwikkelingen kwijt te raken. Het zal ook wel even duren voordat gemeenten de uitvoering goed in de vingers hebben. Bezuinigingen waren altijd de aanleiding om voor decentralisatie te kiezen, ook nu. Gemeenten vrezen dat ze straks te weinig financiële middelen zullen hebben; in anticipatie op mogelijke tekorten willen ze hun budgetten veiligstellen. In het verleden was er ook altijd rumoer tijdens een overgangsperiode tussen decentralisatie en centralisatie. Ik zie niet veel nieuws onder de zon.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer