Home INTERVIEW Guido van Hengel over de WOI-krant

INTERVIEW Guido van Hengel over de WOI-krant

  • Gepubliceerd op: 25 juni 2014
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Mirjam Janssen
  • 4 minuten leestijd

Op 28 juni is het honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Ter gelegenheid daarvan brengt Historisch Nieuwsblad elke twee maanden een krant uit met originele berichten uit de dagbladen van toen. ‘Dat roept een sterke historische sensatie op,’ zegt Guido van Hengel, die de krant samenstelde.

Van Hengel is docent/onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen en gespecialiseerd in de Balkan rond 1900. Hij schreef een boek over Gavrilo Princip, de moordenaar van aartshertog Franz Ferdinand, dat onlangs verscheen. Voor de samenstelling van de WO1-krant gebruikte hij dagbladen uit het archief van de Koninklijke Bibliotheek, waar sinds 2013 het zoeksysteem Delpher wordt gebruikt. Van Hengel selecteerde nieuws uit De Telegraaf, de NRC, Het Handelsblad, De Tijd, Het Volk en een aantal regionale kranten.

‘De oorlog werd vrijwel meteen “Grote Oorlog” genoemd. Dat is niet iets van latere jaren’

‘1914 is een goed moment om een krant met oorspronkelijke berichten te laten beginnen,’ zegt Van Hengel. ‘In die tijd waren de massamedia in opkomst en gingen krnten op zoek naar nieuwe vormen om verhalen te vertellen. Je ziet nieuwe genres ontstaan, zoals de reportage. De Telegraaf bracht als eerste human interest-reportages. Maar je merkt ook dat de manier van vertellen nog erg verschilt van de onze. Ik heb sommige stukken echt moeten hertalen. Bij andere stukken heb ik de ouderwetse manier van schrijven intact gelaten. Die artikelen zijn soms heel emotioneel en staan vol uitroepen als: “Waar moet het heen met ons land?”, of: “Wat een barbarij!” Dat zul je in eigentijdse berichtgeving niet snel tegenkomen.’

De anti-Duitse opstelling van De Telegraaf leidde in 1915 tot de arrestatie van de hoofdredacteur

De Nederlandse regering opereerde tijdens de Eerste Wereldoorlog heel voorzichtig, omdat zij neutraal wilde blijven. Om niemand voor het hoofd te stoten moesten ook de dagbladen zich onpartijdig opstellen. ‘Toch hadden de kranten wel een voorkeur, en die lieten ze af en toe voorzichtig blijken. De socialistische krant Het Volk was duidelijk tegen de oorlog in het algemeen en tegen het grootkapitaal in het bijzonder. De Telegraaf koos als enige echt partij. Deze krant was uitdrukkelijk anti-Duits, wat onder meer bleek uit de cartoons van Louis Raemaekers, die ook heel populair werden in Engeland en in de Verenigde Staten. De opstelling van De Telegraaf leidde in 1915 zelfs tot de arrestatie van de hoofdredacteur.’

Vaak wordt gezegd dat niemand de oorlog had zien aankomen, maar als je de dagbladen uit die tijd leest is dat niet zo, merkte Van Hengel. ‘In juni 1914 waren er al kranten die voorspelden dat het mis zou gaan. De oorlog werd ook vrijwel meteen na het begin de “Grote Oorlog” genoemd. Dat is niet iets van latere jaren.’

De kranten lieten nog geen ‘deskundigen’ aan het woord, zoals tegenwoordig het geval is, maar vaak vrij willekeurige getuigen van de oorlogsellende. ‘Ze verwezen ook opvallend vaak naar elkaar en schreven hele stukken – met bronvermelding – van elkaar over. Soms leverden ze daar dan weer commentaar op. Bij een stuk uit de Times stond bijvoorbeeld: “Zijn de lezers van de Times echt zo naïef om dit te geloven?” Als lezer krijg je niet het gevoel dat de kranten een afgewogen oordeel presenteren. Ze zetten naast elkaar wie wat zegt en soms wat zij zelf vinden. De lezer moet er zelf iets van maken. Het duizelt je al snel, maar dat tekent ook de verwarring van die tijd.’

De WO1-krant begint op 28 juni 1914, met het artikel ‘Fataal schot in Sarajevo’, over de  moord op Franz Ferdinand. Daarna volgt een reconstructie van de aanslag. Op de volgende pagina’s wordt duidelijk dat er geen houden meer aan is en dat de oorlog begint. De laatste stukken in de krant komen uit het najaar van 1914, als de eerste loopgraven een feit zijn. ‘De stijl van de stukken verandert. In het begin zijn het feitelijke berichten. De latere verslagen worden steeds persoonlijker en steeds ellendiger. Het is dan duidelijk dat de oorlog lang gaat duren.’

 

WOI-krant:

Historisch Nieuwsblad brengt vanaf 27 juni elke twee maanden een krant uit over de Eerste Wereldoorlog met originele berichten uit de dagbladen van toen. Losse verkoopprijs is € 2,95 (print en digitaal); abonnees betalen € 10 voor acht edities (print en digitaal), niet-abonnees € 14,95 (print en digitaal). Tot 11 juli geldt een actieprijs van € 1,95 via Bruna Tablisto.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf
Beatrice de Graaf
Column

Zo banaal zag Hitler eruit in close-up 

Beatrice de Graaf breekt een lans voor de beeldbiografie. 'Het levert een ander effect op dan filmpjes op het internet.'

Lees meer
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Artikel

Oostenrijk laveert sinds 1955 tussen het Oosten en het Westen  

Na de Tweede Wereldoorlog werd Oostenrijk verdeeld in bezettingszones. In 1955 vertrokken de buitenlandse troepen en kreeg het zijn onafhankelijkheid terug. Het land bleef neutraal en taalde nooit naar een lidmaatschap van de NAVO of het Warschaupact.   Nog geen twee weken nadat de troepen van Jozef Stalin de nationaal-socialisten uit Wenen verjoegen, had Oostenrijk een...

Lees meer
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
Artikel

De heckrund was een Arisch fantasiedier 

Ooit leefde in Europa de auroch, een uitgestorven oerrund. Nazi-topman Hermann Göring wilde het terugfokken, zodat de Duitsers er als echte Germanen op konden jagen. De opdracht daarvoor ging naar zoöloog Lutz Heck, die een ‘heckrund’ in elkaar knutselde.  Nu zouden ze toch wat beleven… Op Schorfheide in Brandenburg waande Hitlers tweede man Hermann Göring...

Lees meer
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Artikel

Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem

Neville Chamberlain dacht dat hij vrede kon kopen door Tsjecho-Slowakije uit te leveren aan Hitler. Hij was niet alleen naïef, maar ook hoogmoedig. Na een lange en succesvolle carrière in de Britse politiek negeerde Chamberlain de adviezen van anderen. Is Donald Trump de nieuwe Neville Chamberlain? De Britse krant The Guardian en andere media wierpen...

Lees meer