Sinds de zomer brengt Historisch Nieuwsblad elke twee maanden een krant uit over de Eerste Wereldoorlog. In de WO1-krant staan originele berichten uit de dagbladen van toen. Het derde nummer ligt inmiddels in de winkels. De krant kreeg hiervoor een Mercur-nominatie voor Innovatie van het Jaar.
‘De WO1-krant geeft een goed beeld van de informatie die in de oorlog zelf beschikbaar was,’ zegt Wim Klinkert, hoogleraar militaire geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en als adviseur verbonden aan de krant. ‘De betekenis van dagbladen was in die periode groter dan tegenwoordig; het publiek had geen andere bron van informatie. Dit was niet de eerste oorlog die zo intensief werd verslagen – dat gold ook al voor de Boerenoorlog (1899-1902) –, maar het was wel de eerste keer dat er geschreven werd over een oorlog die zo’n enorme impact had. De gevolgen waren wereldwijd merkbaar en dat lees je terug in de WO1-krant. De krant laat zien dat er fel werd gevochten aan verschillende fronten, maar ook dat de oorlog verstrekkende invloed had op andere terreinen, bijvoorbeeld op het soort uitvindingen dat werd gedaan, de voedselvoorziening en de discussie over de rol van de vrouw. Hoewel Nederland neutraal was, had de oorlog ook hier gevolgen voor alle aspecten van het leven. De mensen maakten zich vooral zorgen over de economie: de handel werd bemoeilijkt en het eten werd schaars.’
Elke aflevering van de WO1-krant begint met een iconische gebeurtenis uit de Grote Oorlog. In het eerste nummer was dat natuurlijk de moord op de Oostenrijkse aartshertog Franz Ferdinand door de Servische nationalist Gavrilo Princip. Het tweede opende met Duitse en Engelse soldaten die samen Kerstmis vierden in de loopgraven. Het huidige nummer stelt de strijd bij het Turkse schiereiland Gallipoli aan de orde, waar honderdduizenden soldaten sneuvelden of gewond raakten. De berichten zijn afkomstig uit landelijke en regionale kranten. Ze zijn opgespoord met Delpher, een zoeksysteem waarmee Nederlandse dagbladen uit het archief van de Koninklijke Bibliotheek doorzocht kunnen worden.
Klinkert: ‘Je ziet aan de berichten in de WO1-krant hoe verwarrend deze periode moet zijn geweest. Journalisten wisten vaak niet wat er precies aan de hand was. Pas veel later werd bekend wat zich politiek achter de schermen had afgespeeld of welke militaire strategieën werden gevolgd. De berichten uit verschillende kranten spreken elkaar daardoor soms ook tegen.’
Vanwege de Nederlandse neutraliteit werden de dagbladen geacht zich in te houden en geen partij te kiezen. ‘En dat hebben ze meestal keurig gedaan. De regering had hun dat verzocht, maar niet bevolen.’ In het derde nummer is te lezen dat De Telegraaf het verzoek aan zijn laars lapte: de krant was duidelijk voor de geallieerden. Hoofdredacteur J.C. Schröder werd zelfs gearresteerd en enkele dagen vastgehouden na een fel artikel waarin de regering ervan werd beschuldigd de Duitsers te bevoordelen door het slappe exportbeleid. In binnen- en buitenland werd schande gesproken van deze aanval op de persvrijheid. Schröder is uiteindelijk nooit veroordeeld.
‘De Duitsers probeerden de publieke opinie in Nederland te beïnvloeden door de eigen krant De Toekomst te verspreiden, maar dat blad had zo’n geringe oplage en zo weinig invloed dat de Nederlandse regering er niet tegen optrad. De geallieerden pakten het subtieler aan: ze lieten stukken in Nederlandse kranten verschijnen onder de naam van bekende Nederlanders.’
De artikelen over Nederland in de WO1-krant missen de dramatiek en de heroïek van de buitenlandse. ‘Toch is het goed dat het blad ook uitgebreid aandacht aan ons land besteedt,’ vindt Klinkert. ‘Bij het brede publiek is sprake van een kennislacune over de Eerste Wereldoorlog. Ik hoop dat de krant lezers ertoe aanzet zich er meer in te verdiepen.’
Historisch Nieuwsblad brengt elke twee maanden een krant uit over de Eerste Wereldoorlog met originele berichten uit de dagbladen van toen. Er verschijnen in totaal acht edities. Het is mogelijk eerder verschenen exemplaren na te bestellen. De losse verkoopprijs is € 2,95 (print en digitaal); abonnees betalen € 10 voor acht edities (print en digitaal), niet-abonnees € 14,95 (print en digitaal). Meer informatie: historischnieuwsblad.nl/krant.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
