Home Dossiers Bezetting Nederland ‘Ik wil slachtoffers van de razzia’s rechtdoen’

‘Ik wil slachtoffers van de razzia’s rechtdoen’

  • Gepubliceerd op: 19 september 2023
  • Laatste update 20 sep 2023
  • Auteur:
    Tristan Lof
  • 5 minuten leestijd
‘Ik wil slachtoffers van de razzia’s rechtdoen’
Anton Mussert met NSB'ers
Dossier Bezetting Nederland Bekijk dossier

Wally de Lang heeft de Holocaust Literatuur Prijs 2023 gewonnen voor haar boek De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam. Daarin beschrijft ze het lot van de 389 Joodse mannen die tijdens de razzia’s waren opgepakt en naar het concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. 150 van hen werden gebruikt voor een experiment om op grote schaal mensen om te brengen in het kasteel Hartheim, iets waar tot dan toe nauwelijks iets over bekend was.

Dit artikel krijgt u van ons cadeau

Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.

De Holocaust Literatuur Prijs wordt eens in de twee jaar uitgereikt aan het beste boek met de Holocaust als thema. Schrijver Arnon Grunberg, zelf nakomeling van Holocaustslachtoffers, heeft de prijs ingesteld. Dit jaar koos de jury De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam (2021)geschreven door Wally de Lang als winnaar. Volgens de jury maakt de Lang de grotere geschiedenis zichtbaar ‘door zich te concentreren op de details, waarbij ze erin slaagt nauwelijks bekende feiten boven water te krijgen’.

Waarom heeft u dit boek geschreven?

‘Voor mijn vorige boek deed ik onderzoek naar de bewoners van het Waterlooplein in Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ik stuitte toen op veel schokkende verhalen. Ook bleek dat er nauwelijks iets bekend was over de Nederlandse mannen die op 22 en 23 februari 1941 in die buurt waren opgepakt en naar concentratiekampen waren gestuurd. Er is veel onderzoek gedaan naar de Februaristaking, maar er was weinig bekend over de aanleiding tot dat moedige verzet: de razzia’s. Ik vond dat het verhaal van die mannen en hun families, die zo veel geleden hebben, verteld moest worden.’

Wat betekent deze prijs voor u?

‘Ik was helemaal overrompeld toen ik het hoorde. Als je historisch onderzoek doet, weet je nooit van tevoren wat je zal vinden. Vervolgens weet je nooit wie je lezerspubliek zal zijn en je denkt al helemaal niet na over een prijs. Ik hoop dat het een extra stimulans is om een Engelse en een Duitse vertaling van de grond te krijgen.

‘Er was nauwelijks iets bekend over de mannen die waren opgepakt’

Ik heb veel positieve reacties gehad. Laatst kreeg ik een appje van een lerares aan een middelbare school in Zwolle. Een leerling had gevraagd of hij mijn boek mocht lezen voor zijn literatuurlijst. Ik vond dat zo bijzonder. Als ik ook maar één iemand kan inspireren met de verhalen die in mijn boek staan, ben ik al blij. Het feit dat iemand van de jongere generatie zo expliciet geïnteresseerd is, vind ik hoopvol. Vooral omdat ik in het Het Parool las dat 25 procent van de jeugd denkt dat de Holocaust een mythe is.’

Hoe reageerden de nabestaanden?

‘Elke keer als het boek in de publiciteit komt, melden zich nabestaanden met vragen. Vaak willen ze weten of hun vader of oom ook in Mauthausen omgekomen is. Als je een lijst samenstelt is het natuurlijk je grootste angst om iemand te vergeten; ik heb veel moeite gedaan om de lijst zo compleet mogelijk te maken. Maar meestal zijn de familieleden naar wie ze informeren mannen die bij de razzia’s van 11 juni zijn opgepakt in plaats van die in februari. Ik had gisteren nog iemand aan de lijn. Ik duik dan onmiddellijk in de online-archieven. Ik voel het als een plicht mijn kennis te delen.’

Weten nabestaanden dat 150 mannen zijn omgekomen in Hartheim?

‘Nee, en wat ze ook vaak niet weten is hoe het er daar aan toe ging. Ze weten bijvoorbeeld dat hun familielid in Mauthausen heeft gezeten, maar dat sommige slachtoffers in Hartheim zijn vergast weten ze meestal niet. Er zijn natuurlijk ook niet veel ooggetuigen en eerste generatie-nabestaanden meer. Degenen die nog wel leven weten vaak niet hoe het er daadwerkelijk aan toe is gegaan. Sommige doden kregen van de Duitsers het predikaat ‘auf der Flucht erschossen’. Nabestaanden denken daarom dat de mannen probeerden te vluchten en toen werden doodgeschoten. Zo ging het helemaal niet. In mijn boek beschrijf ik hoe het dan wel ging. Vaak werden ze zonder aanleiding op brute wijze vermoord.’

‘Ik wil slachtoffers van de razzia’s rechtdoen’

Zijn er niet eerder onderzoeken naar de razzia’s van februari 1941 gedaan?

‘Jawel. Hans de Vries is met Hartheim bezig geweest en Louise Jacobs heeft een boek geschreven over haar vader die in dat kasteel is omgekomen. Maar de precieze gang van zaken komt daarin niet aan bod. Zelf had ik er ook niet eerder van gehoord. Maar er blijken daar behalve lichamelijk en geestelijk gehandicapten ook duizenden politieke gevangenen omgebracht.’

Waarin verschilt uw onderzoek van dat van andere historici?

‘Ik heb meer in detail uitgezocht wie de slachtoffers waren en hoe het hele proces in Hartheim in zijn werk ging: hoe de Duitsers die moorden hebben verdonkeremaand en leugens hebben verspreid. Het was een ontzettend grote klus. Niemand had dat eerder uitgezocht en niemand had bewijzen gezocht. Ik denk dat niemand er eerder aan had gedacht om daar helemaal in te duiken. Ik rolde er zelf eigenlijk ook per toeval in.

Je weet vaak niet wat je allemaal tegenkomt in de archieven. Toen ik de laatste keer keek in de Arolsen Archives, een archief met documenten over de slachtoffers van nazi-Duitsland, waren er 29 miljoen documenten over 26 miljoen personen. Zo verschrikkelijk veel ellende. Maar ik wilde het leven van die mannen beschrijven. Dus ook hun dood. Daarom heb ik alles uitgezocht. Het was ontzettend veel werk, maar zo kon ik de vergeten mannen van de razzia nog enigszins rechtdoen.’

De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam. Het lot van 389 Joodse mannen
Wally de Lang
368 p. Atlas Contact, € 24,99

Nieuwste berichten

Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Nieuws

Zeventiende-eeuwse jongen kreeg Staten-Generaal als peetouder

Wally de Lang heeft de Holocaust Literatuur Prijs 2023 gewonnen voor haar boek De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam. Daarin beschrijft ze het lot van de 389 Joodse mannen die tijdens de razzia’s waren opgepakt en naar het concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. 150 van hen werden gebruikt voor een experiment om...

Lees meer
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Interview

‘Met Mark Rutte zocht ik naar de resten van Van Oldenbarnevelt’ 

Wally de Lang heeft de Holocaust Literatuur Prijs 2023 gewonnen voor haar boek De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam. Daarin beschrijft ze het lot van de 389 Joodse mannen die tijdens de razzia’s waren opgepakt en naar het concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. 150 van hen werden gebruikt voor een experiment om...

Lees meer
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Artikel

Lída Baarová: de onmogelijke liefde van Joseph Goebbels 

Wally de Lang heeft de Holocaust Literatuur Prijs 2023 gewonnen voor haar boek De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam. Daarin beschrijft ze het lot van de 389 Joodse mannen die tijdens de razzia’s waren opgepakt en naar het concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. 150 van hen werden gebruikt voor een experiment om...

Lees meer
Allegorie Willem I
Allegorie Willem I
Beeldessay

Het regent koninklijke lintjes, een onderscheiding die Willem I invoerde

Wally de Lang heeft de Holocaust Literatuur Prijs 2023 gewonnen voor haar boek De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam. Daarin beschrijft ze het lot van de 389 Joodse mannen die tijdens de razzia’s waren opgepakt en naar het concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. 150 van hen werden gebruikt voor een experiment om...

Lees meer