‘Doe het niet!’, wil je de neven Chris Anijs en Walter Vedder toeschreeuwen in de verfilming van Thomas Rosenbooms historische roman Publieke werken. Met een mengeling van goeddoenerij, naïviteit, sociale rancune en zelfoverschatting storten de twee heren zich in een hopeloos avontuur.
Publieke werken laat zien hoe de nieuwe tijd eind jaren 1880 op de deur bonkte. In Amsterdam verrijst het ene na het andere architectonische wonder (Concertgebouw, Rijksmuseum, Centraal Station).
Vioolbouwer Vedder denkt dat het geluk hem toelacht als de bouwer van het Victoria Hotel zijn woning wil kopen en slopen. Maar daar is zijn neef Anijs, een sociaal bewogen én gefrustreerde ongediplomeerde apotheker uit het Drentse Hoogeveen.
Hij wil bij de elite horen en brengt Vedder op het idee om zijn toekomstige fortuin te gebruiken voor leningen aan arme veenarbeiders die naar Amerika willen emigreren. Twee vliegen in één klap: de heren doen goed werk en het geld zal met rente worden terugbetaald. Iedereen blij en tevreden.
Klein probleem: Vedder heeft helemaal nog geen geld, en zal dat ook nooit krijgen. De halsstarrige man vraagt te veel voor zijn woning, zodat de hotelbouwer afhaakt en het Victoria Hotel om zijn huis heen bouwt – en dat is echt gebeurd, ziet iedereen die uitstapt op Amsterdam Centraal.
Het grotendeels in Hongarije opgenomen Publieke werken wekt het einde van de negentiende eeuw overtuigend tot leven met Gijs Scholten van Aschat (Vedder) en Jacob Derwig (Anijs) als narrige en sympathieke antihelden. Knap hoe de makers (scenarist Frank Ketelaar, regisseur Joram Lürsen) de overvolle roman hebben ingedikt.
Des te onbegrijpelijker de ingrepen aan het einde. In het boek gaan beide neven reddeloos ten onder, maar de makers willen ons niet somber naar huis sturen. Dus is er een deus ex machina.
Jos van der Burg is filmrecensent bij Het Parool en de Filmkrant.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
