Heeft de operateur zich in de bioscoop vergist en kijken we naar een Nederlands polderdrama? In de openingsscène van Mr. Turner lopen twee oer-Hollandse vrouwen in klederdracht door een oer-Hollands polderlandschap met een molen. De vrouwen kletsen, grinniken en roddelen. Ze worden gadegeslagen door een man met een schetsboek. Zo introduceert regisseur Mike Leigh (Secrets and Lies, Vera Drake) William Turner (1775-1851), volgens velen de grootste Engelse schilder aller tijden.
Het Hollandse tafereeltje verwijst naar een van de vele Europese inspiratiereizen van Turner, die in de volgende scène weer thuis is in Engeland. Vlaanderen is ‘zo plat als een heksentiet’, zegt hij tegen zijn vader, bij wie het levenslang ongetrouwde schildersbeest met een huishoudster woont. Turners moeder, die in een inrichting zit, blijft buiten beeld. De film portretteert de door Timothy Spall geweldig gespeelde landschapsschilder als een geniale visionair, maar ook als een onbehouwen hork, die grommend en in zichzelf gekeerd door het leven gaat.
Soms is hij een vertederende brombeer, maar vaker een excentrieke egocentricus, die geen boodschap heeft aan de gevoelens van anderen. In het bijzonder niet aan die van vrouwen. Een vroegere minnares die twee (bastaard)kinderen van hem heeft, schuift hij als oud vuil aan de kant. Geen penny heeft hij over voor het levensonderhoud van de door hem verwekte kinderen, die hij zijn hele leven zal negeren. Voor zover bekend, klopt dat met de historische feiten. Dat geldt niet voor de seksuele relatie die hij in de film heeft met zijn huishoudster, met wie hij veertig jaar, tot zijn dood, onder één dak leefde. ‘Relatie’ is overigens een te mooi woord: Turner bespringt de vrouw als hij behoefte heeft aan seks. Of hij dat in het echt ook deed, weten we niet. Wat historisch zeker niet klopt, is de scène waarin Turner zich in een storm aan de mast van een schip laat vastbinden, zodat hij storm op zee beter kan schilderen. Dat Turner het heldenverhaal zelf rondbazuinde, zegt niets.
In een (waargebeurde) scène is te zien dat Turners excentriciteit ook een venijnig humoristische kant had. Kort voor de opening van een prestigieuze expositie van alle belangrijke Engelse schilders zette hij zijn grote rivaal John Constable te kijk als een priegelaar. Als hij ziet dat Constable nog pietepeutert aan zijn schilderij, rent hij op zijn eigen schilderij af, een zeezicht dat ernaast hangt, en schildert er razendsnel een rode boei op. Daarna loopt hij zonder een woord te zeggen triomfantelijk de zaal uit. Constable voelt zich vernederd door de snelle finishing touch van zijn rivaal en zegt stotterend: ‘Hij was hier en vuurde een pistool af.’ Schilders onder elkaar. Gezellig!
Mr. Turner
Mike Leigh
Vanaf 11 december in de bioscoop
Dit artikel is exclusief voor abonnees
