Geen stad is vaker bezongen dan Parijs, maar het had weinig gescheeld of het Franse kroonjuweel had na de Tweede Wereldoorlog alleen nog betreurd kunnen worden. Het is te danken aan Dietrich von Choltitz, de Duitse opperbevelhebber in Parijs, dat de stad ongeschonden uit de oorlog kwam. De generaal negeerde Hitlers bevel in 1944 dat het Duitse leger voordat het capituleerde de stad in een ruïne moest veranderen. Oog om oog, tand om tand: Berlijn in vlammen, dan ook Parijs, vond Hitler. Naar de reden waarom Von Choltitz de stad niet opblies is het gissen.
Waarschijnlijk was hij bang dat de verwoesting van Parijs hem na de oorlog door de geallieerden zwaar zou worden aangerekend. Door de stad intact te laten, rekende hij op clementie na zijn overgave. Die kreeg hij ook, want twee jaar na de oorlog was hij weer vrij man. Voor het gemak waren de geallieerden vergeten dat Von Choltitz in 1942 verantwoordelijk was voor de uitroeiing van de Joden in Sebastopol op de Krim. De speelfilm Diplomatie van de Duitse filmveteraan Volker Schlöndorff, die met Die Blechtrommel in 1980 de Oscar voor beste buitenlandse film won, gaat niet over dit gruwelijke verleden van Von Choltitz, maar over zijn beslissing om Parijs niet te vernietigen.
In de intrigerende, op een Frans toneelstuk gebaseerde film krijgt de opperbevelhebber bezoek van de Zweedse diplomaat Raoul Nordling, die hem het plan om Parijs op te blazen uit zijn hoofd wil praten. Tussen de twee ontspint zich een verbaal duel op het scherpst van de snede. Von Choltitz wil Parijs met de grond gelijkmaken, al was het maar uit wraak voor de tienduizend ton geallieerde bommen op Hamburg (‘Parijs zal hetzelfde lot ondergaan’). Nordling probeert hem met een spervuur aan argumenten op andere gedachten te brengen: vernietiging van Parijs is een zinloze daad, omdat Duitsland de oorlog toch zal verliezen, Duitsland zal er na de oorlog voor gestraft worden enzovoort. Het maakt weinig indruk op de ijzige, vastberaden Von Choltitz, die uiteindelijk bekent dat hij Parijs wel moet vernietigen, omdat hij vreest voor zijn gezin als hij het niet doet. Hitler heeft namelijk in een desperate poging om het oorlogstij te keren bevolen dat niet alleen soldaten die bevelen weigeren worden doodgeschoten, maar ook dat hun gezinnen worden gestraft.
De bekentenis geeft de diplomaat een handvat: wat als hij Von Choltitz garandeert dat de geallieerden zijn gezin het land uit smokkelen? In Diplomatie kruipt Parijs door het oog van de naald dankzij briljant diplomatiek optreden. In de gedramatiseerde film, die in de kern de historische waarheid raakt, is diplomatie de voortzetting van oorlog met vreedzame middelen. Alles is geoorloofd – van bluf en intimidatie tot vleierij en leugens –, als het doel maar wordt bereikt. Het is mooi dat de film is opgedragen aan Richard Holbrooke, de overleden Amerikaanse diplomaat die in 1995 de oorlog in Bosnië wist te beëindigen.
Diplomatie
Volker Schlöndorff
Vanaf 24 april in de bioscoop
Dit artikel is exclusief voor abonnees
