Na de terroristische aanslag op een moskee in Christchurch op 15 maart hield de Turkse president Recep Tayyip Erdogan een opmerkelijke speech.
In reactie op het drama gooide hij de dader van de aanslag – een Australische white supremacist – op één hoop met de Nieuw-Zeelandse en Australische soldaten die in 1915 tijdens de Eerste Wereldoorlog sneuvelden bij de Slag om Gallipoli. ‘Wat deden jullie hier? Waarom kwamen jullie helemaal hiernaartoe? De enige reden was: wij waren moslims, en zij christenen. Jullie grootouders kwamen hier, en ze keerden terug in doodskisten. Zonder twijfel zullen we jullie terugsturen zoals we met jullie grootouders hebben gedaan.’
Een onzinnige observatie: de soldaten uit het Britse Gemenebest vochten bij Gallipoli natuurlijk niet tegen de islam, maar tegen het Ottomaanse Rijk, dat een bondgenootschap had gesloten met het Duitse Rijk. Merkwaardig is ook de diplomatieke blunder, want Erdogan brak met de bijzondere Turks-Nieuw-Zeelandse herdenkingscultuur. Net als voor de Australiërs betekent ‘Gallipoli’ voor de Nieuw-Zeelanders een bevestiging van de eigen identiteit, juist omdat de soldaten zich in 1915 door de Britten ‘gebruikt’ hadden gevoeld in een verre oorlog die niet de hunne was.
Voor Turken is de slag belangrijk, omdat de latere stichter van Turkije – Mustafa Kemal Atatürk – daarin een heldenrol speelde. Het was nota bene diezelfde Atatürk die nadien besloot dat de Slag bij Gallipoli een symbool moest worden van de vriendschap tussen twee verre volkeren – verenigd in het trauma van de Eerste Wereldoorlog. Op het Ari-Burni-monument bij Gallipoli staat zijn uitspraak uit 1934 gegraveerd: ‘Voor ons is geen verschil tussen de Johnnies en Mehmets die naast elkaar begraven liggen in dit land. Moeders, die hun zonen ver weg hebben gestuurd, droog uw tranen! Jullie zonen rusten nu in ons hart, en in vrede. Nadat zij hun levens gegeven hebben op dit land, zijn zij ook onze zonen geworden.’
Jaarlijks komen duizenden Australiërs, Nieuw-Zeelanders én Turken samen bij Gallipoli om de slag te herdenken. Erdogans uitspraken zullen zeker invloed hebben op deze doorgaans harmonieuze herdenkingen. Zowel Australië als Nieuw-Zeeland heeft namelijk al gedreigd met diplomatieke sancties.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
