Home EEN NATTE HEL. BRIEVEN EN PREKEN VAN EEN PORTUGESE JEZUÏT door Padre António Vieira

EEN NATTE HEL. BRIEVEN EN PREKEN VAN EEN PORTUGESE JEZUÏT door Padre António Vieira

  • Gepubliceerd op: 22 oktober 2001
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    P.C.Emmer
  • 2 minuten leestijd

gekozen, vertaald en van een nawoord voorzien door Harrie Lemmens. 256 p. De Arbeiderspers, f 54,98


De eerste echte wereldoorlog in de geschiedenis werd door Portugal en Nederland uitgevochten. In Azië wonnen de Nederlanders, in Afrika kwam het tot een patstelling en in de Nieuwe Wereld bleken de Portugezen op den duur het sterkst. Na de vrede van 1661 bleef het stil tussen de twee landen, eigenlijk tot vandaag toe.
        Toch bestond over en weer meer kennis van elkaar dan wel wordt aangenomen. In Nederland schreven vooral koop- en zeelieden over Portugal en zijn overzeese rijk, en omgekeerd waren het vooral geestelijken en diplomaten. Een van die Portugese auteurs was pater António Vieira. Hij berichtte zowel over de Nederlandse bezetting van een deel van Portugees Brazilië die hij persoonlijk had meegemaakt, als over Nederland zelf. In deze ‘natte hel’, zoals hij het land noemde, had hij een aantal semi-diplomatieke missies vervuld.
De geschriften van pater Vieira staan bol van de sombere oordelen over de menselijke moraal en vijandige opmerkingen over de ketterse Hollanders. Daarachter ging echter een praktische geest schuil. Zo ried Vieira de Portugese koning aan om het door Nederland bezette Pernambuco terug te kopen als veroveren te moeilijk zou zijn. Daarnaast adviseerde hij om de macht van de Inquisitie in Portugal drastisch te verminderen. Vanwege deze instelling hadden veel kapitaalkrachtige Portugezen de wijk naar het buitenland genomen. Daarom waren de overzeese activiteiten van Portugal nooit zo efficiënt georganiseerd als die van de Republiek, die zijn Verenigde Oost-Indische Compagnie en West-Indische Compagnie financierde door middel van privé-beleggers.
Dergelijke zeer wereldlijke op- en aanmerking gaan bijna verloren in de vele pagina’s met theologische beschouwingen, want deze vertaling bevat niet alleen Vieira’s brieven maar ook zijn preken. Op het eerste gezicht doet die keuze vreemd aan. Uiteindelijk geeft zij echter een veel beter beeld van de manier waarop de Portugese elite de wereld waarnam dan een selectie volgens onze huidige maatstaven. Bovendien heeft de bezorger van de tekst het de lezer makkelijk gemaakt. De vele voetnoten en het uitstekende nawoord verschaffen veel informatie. Alleen jammer dat het bijgevoegde literatuurlijstje uit slechts vijf titels bestaat.

P.C. Emmer is als bijzonder hoogleraar in de geschiedenis van de Europese expansie in het Atlantisch gebied verbonden aan de Universiteit van Leiden.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer