Home De mislukte onafhankelijkheid van Oekraïne

De mislukte onafhankelijkheid van Oekraïne

  • Gepubliceerd op: 5 januari 2022
  • Laatste update 17 jan 2022
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd
De mislukte onafhankelijkheid van Oekraïne

Oekraïne leeft al weken in angst voor een Russische invasie. Of die gaat komen, is onzeker. In elk geval gebruikt Vladimir Poetin de troepenopbouw aan de grens om het land weer in zijn invloedssfeer te dwingen. De president heeft met zoveel woorden gezegd dat hij de Oekraïners beschouwt als Russen.

Daar denken de meeste Oekraïners anders over. De eerste pogingen om een onafhankelijke Oekraïense staat te stichten werden ruim honderd jaar geleden al gedaan, direct na de Eerste Wereldoorlog.

Destijds liep dwars door het huidige Oekraïne een grens tussen twee keizerrijken. Het westelijke deel hoorde bij het Oostenrijk-Hongaarse Rijk. De Oekraïens sprekende bewoners in dit gebied werden Roethenen genoemd. De keizerlijke overheid erkende hun etniciteit en ze konden hun eigen taal- en letterkunde studeren aan de universiteit van Lemberg (Lviv). Zoiets was ondenkbaar in het oostelijke deel van Oekraïne, waar de Russische tsaar de scepter zwaaide. Hij en zijn ministers noemden de Oekraïners Klein-Russen. Toen aan het begin van de Eerste Wereldoorlog de Russen Lemberg veroverden, sloten zij onmiddellijk de Oekraïense faculteit.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Maar toen in 1917 in Petrograd de revolutie uitbrak, zagen nationalisten in het oosten van Oekraïne hun kans schoon. In Kiev stichtten zij een onafhankelijke Volksrepubliek. Zij kregen onmiddellijk concurrentie van bolsjewisten, die in het oostelijk gelegen Charkov een Oekraïense Sovjetrepubliek uitriepen.

Om zich tegen het Rode Leger te beschermen, sloten de nationalisten een verbond met de Duitse keizer Wilhelm II. Dat hadden ze beter niet kunnen doen. De Duitsers installeerden een dictator in Kiev en bezetten het land met 400.000 soldaten, die tot taak hadden zoveel mogelijk graan te rekwireren voor de hongerende bevolking in Duitsland. In november 1918 capituleerde Duitsland, waarna de Oekraïense nationalisten de regering weer in eigen hand namen. Aan het hoofd van de staat stond de journalist-activist Simon Petljoera.

Jozef Pilsudski en Simon Petljoera in Kiev, mei 1920.

Wat gebeurde er intussen in het westelijk deel van Oekraïne? Ook daar profiteerden nationalisten van de oorlog en de ineenstorting van het centrale gezag – in hun geval het Oostenrijks-Hongaarse. In Lemberg riepen militairen uit het keizerlijke leger op 1 november 1918 de West-Oekraïense Volksrepubliek uit. Maar die was geen lang leven beschoren. De Oekraïense nationalisten werden verdreven door het leger van de nieuwe Poolse Republiek, die het gebied eveneens claimde.

Toen bovendien in februari 1919 de bolsjewisten Kiev veroverden, was het ook gedaan met die andere onafhankelijke republiek. Weliswaar gooide Petljoera het op een akkoordje met de Poolse leider Jozef Pilsudski, wiens land ook werd aangevallen door het Rode Leger. Maar toen Pilsudski en Lenin op 21 maart 1921 vrede sloten, trokken zij de grens tussen Polen en de Sovjet-Unie weer precies waar hij vóór 1917 lag: dwars door Oekraïne.

De strijd voor een onafhankelijke Oekraïense staat was niet alleen vergeefs geweest, maar had ook diepe wonden geslagen bij de bevolking. De vele grensverschuivingen en machtswisselingen waren gepaard gegaan met etnisch geweld. De grootste slachtoffers waren de Joden. Een Joodse bolsjewist wiens ouders waren vermoord door soldaten van Petljoera, Sjolom Schwartzbard geheten, nam wraak op de nationalistenleider. In diens ballingsoord Parijs schoot hij Petljoera op 25 mei 1926 dood.

Nieuwste berichten

De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
Artikel

India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte

De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...

Lees meer
Militaire parade door Moskou in 2015
Militaire parade door Moskou in 2015
Artikel

Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen

In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...

Lees meer
Zeezender Radio Veronica tijdens de laatste uitzenddag in 1974.
Zeezender Radio Veronica tijdens de laatste uitzenddag in 1974.
Interview

‘De Top 40-hitlijsten van Radio Veronica waren heilig’

Pophistoricus Leo Weijers (1959) is van jongs af aan gefascineerd door Radio Veronica. Als een ode aan de verdwenen zeezender schreef hij er een boek over. ‘Veronica was een bron van inspiratie voor latere radiomakers.’ Op 15 oktober 1959 werd de Vrije Radio Omroep Nederland (VRON) tijdens een vergadering van vrije radiohandelaren opgericht. De pioniers...

Lees meer
Still uit The promise
Still uit The promise
Recensie

Papoea’s werd niets gevraagd

De documentaire 'The Promise' blikt met archiefbeelden en interviews terug op het lot van de Papoea’s als speelbal van geopolitieke krachten.

Lees meer