Archeologen hebben in het regenwoud in Ecuador overblijfselen van een meer dan duizend jaar oude stad in kaart gebracht. Ze noemen het een bijzondere vondst, maar volgens de Amerikaanse archeoloog Anna Roosevelt was allang bekend dat vroege bewoners van de Amazone een stedelijke cultuur hadden. ‘Ik erger me aan de hype, want het is helemaal geen nieuwe ontdekking.’
Op 11 januari jongstleden pakte het Amerikaanse Science Magazine groot uit met het artikel Two Thousand Years of Garden Urbanism in the Upper Amazon. Een team onder leiding van de Franse archeoloog Stephen Rostain ‘ontdekte’ een stedelijke cultuur in de Upano-vallei in het oosten van Ecuador.
Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
De heuvels in het landschap bleken door mensenhanden gemaakt en lagen in clusters rondom een ceremonieel platform. Ze waren onderling verbonden door wegen en omringd met terrassen en afwateringskanalen. De zogenaamde Huapula-cultuur floreerde tussen 500 v.Chr en 300 tot 600 n.Chr.
Wanneer een wetenschappelijk blad als Science met een dergelijk stuk komt, is dat groot nieuws in de wereldwijde media, die het vervolgens vaak niet zo nauw nemen met de details. Zo ook dit keer. Van de BBC tot de Hindu Times schreeuwden de koppen dat er een verloren stad was ontdekt in het Amazoneregenwoud. De Telegraaf schreef dat de stad ‘nooit eerder werd blootgelegd’. Zelfs een kwaliteitskrant als The Guardian meldde dat Rostain de stad twintig jaar geleden zou hebben ontdekt.
Dat klopt niet, zegt de Amerikaanse archeologe Anna Roosevelt, hoogleraar antropologie aan de Universiteit van Illinois in Chicago. ‘Ik erger me aan de hype, want het is helemaal geen nieuwe ontdekking.’
Verkeerde voorstelling
Roosevelt doet al meer dan veertig jaar onderzoek in de Amazone. Volgens haar publiceerde de Ecuadoraanse priester en archeoloog Pedro Porras al in 1987 een monografie waarin hij stelde dat de heuvels in de Upano-vallei een tuinstedelijk karakter hadden en dat ze ooit omringd waren door terrassen, kanalen en wegen.
Porras deed een groot aantal radiokoolstofdateringen die toonden dat de vindplaats stamt uit de zogeheten formatieve periode – een van de latere fases in de culturele evolutie van de mens, ruwweg van 2000 v.Chr tot 500 n.Chr., toen de mens vooral in nederzettingen woonde en zich op landbouw richtte.
‘Er stond niets nieuws in het Science-artikel, behalve een bevestiging van Porras’ onderzoek en een verfijning van de plattegrond,’ zegt Roosevelt. ‘Het stoort me dat Science auteurs de neiging hebben hun eigen onderzoek verkeerd voor te stellen door dat van de oorspronkelijke auteur te negeren.’
Cowboyverhalen
Het beeld van de Amazone is de laatste jaren ingrijpend veranderd. Decennialang heerste de opvatting dat het regenwoud te onvruchtbaar en te onherbergzaam was om een complexe cultuur voort te brengen. De aanwezigheid van de mens zou een recent fenomeen zijn en betrof vooral kleine groepen jagers en verzamelaars.
Inmiddels weten we wel beter. De menselijke aanwezigheid in de Amazone is veel ouder, omvangrijker en gevarieerder dan lang werd gedacht. Roosevelt heeft onder meer aangetoond dat de grotten van Monte Alegre in Brazilië al rond 11.000 v.Chr. werden bewoond. En niet alleen in de Upano-vallei, maar op tal van plaatsen is een rijke tuinstedelijke cultuur aangetroffen.
De LIDAR-lasertechnologie, waarmee ook Rostain in Ecuador werkte, is een geweldig hulpmiddel dat in moeilijk toegankelijk terrein ongelooflijk snel een gebied gedetailleerd in kaart van brengen. Maar ere wie ere toekomt. En, na bijna de hele twintigste eeuw een verkeerd beeld van de Amazone te hebben geschetst, is de archeologische wetenschap nu weinig gebaat met Indiana Jones- en andere cowboyverhalen.
Openingsbeeld: Het Amazoneregenwoud. Bron: Wikimedia Commons/Neil Palmer.
