Home Bommeljé: Specerij der scepsis

Bommeljé: Specerij der scepsis

  • Gepubliceerd op: 28 maart 2001
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bastiaan Bommeljé
  • 2 minuten leestijd

Voor historici is geen tijd zo moeilijk te doorgronden als de eigen tijd. Derhalve is wantrouwen – neen, scepsis – geboden wanneer historici zich uitlaten over de wereld waarin zij leven. Zij begeven zich op het domein waar journalisten, sociologen en dominees regeren. Geen plek om langer te blijven dan noodzakelijk. Historici die dit wel doen, werden al bespot door Disraeli: ‘Ze kunnen het niet mis hebben, want ze hebben van het verleden geleerd om de toekomst te begrijpen zodra die voorbij is.’

        Toch zijn in Nederland de tekenen des tijds thans zo overweldigend dat ik een diagnose aandurf. Voor het ziektebeeld verwijs ik niet naar het gekmakende gekrakeel over Máxima, en evenmin naar het adembenemende feit dat afgezwaaide AIO’s geen uitkering meer krijgen als ze hun proefschrift in de avonduren afmaken, terwijl een universiteit als die van Utrecht zo 150 miljoen gulden uit de kas te trekt voor een ‘architectonisch verantwoorde’ bibliotheek (er werd dusdanig bespaard op de aanschaf van boeken dat dit er wel af kon). Neen, ik verwijs slechts naar de recente historische kwesties over Koningin Wilhelmina en over ‘Goed’& ‘Fout’ in de Tweede Wereldoorlog,
Interessante thema’s, daar niet van, maar wie ouder is dan 18 heeft ze al vaker zien oplaaien – steeds met kortere tussenpozen en steeds met dezelfde mensen die dezelfde dingen beweren. Neem Wilhelmina. Deze zaak was reeds uitputtend behandeld bij het verschijnen van Nanda van der Zee’s Om erger te voorkomen in 1997, was nog eens dunnetjes overgedaan bij de publicatie van het eerste deel van Cees Fasseurs Wilhelmina-biografie, doch haalde thans bij het verschijnen van deel 2 de voorpagina van NRC Handelsblad, alsof er nimmer iets over was gezegd.
        En neem het boek Grijs verleden van Chris van der Heijden over de wazigheid tussen goed en fout in de oorlog. De media – inclusief het tv-programma Buitenhof – hapten naar adem van opwinding. Alsof de nuancerende documentaire van Hofland, Keller en Verhagen Vastberaden maar soepel en met mate niet in 1976 was uitgezonden, alsof de inaugurele rede van Hans Blom, In de ban van goud en fout, niet in 1983 was verschenen, alsof het beeld van de hongerwinter al in 1985 niet was bijgesteld door G.M.T. Trienekens in zijn Tussen ons volk en de honger – ja, alsof zelfs Loe de Jong niet al in 1963 in zijn voorwoord tot W. Warmbrunns The Dutch under German Occupation had geschreven: ‘Het leven van de burgers tijdens de bezetting lag tussen de extremen van collaboratie en verzet.’ Desondanks hief menig vooraanstaand vaderlands historicus het glas bij de presentatie van Van der Heijdens boek, en spraken zij mooie woorden over de ‘actualiteit’ ervan.
        Wat leert ons dit? Misschien het volgende: niet de schooljeugd lijdt onder een gebrek aan historisch besef, doch de historici zelf – en bovenal lijden de media aan totale amnesie. Het verleden is voor journalisten een zelfbedieningsrestaurant, waarin iedereen graait naar eigen goeddunken. Niemand merkt dat dezelfde prak steeds wordt opgewarmd. Alleen wie de specerij der scepsis toevoegt, proeft de smaak van quasi-intellectualiteit.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer