Home Boeken: Toen de katholieken Nederland veroverden – Frans Verhagen

Boeken: Toen de katholieken Nederland veroverden – Frans Verhagen

  • Gepubliceerd op: 26 januari 2016
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Doeko Bosscher
  • 2 minuten leestijd
Boeken: Toen de katholieken Nederland veroverden – Frans Verhagen

Wie denkt aan het Interbellum in Nederland (1918-1940), denkt snel aan Hendrikus Colijn en zijn vijf kabinetten. Maar Colijns Anti-Revolutionaire Partij (ARP) leefde in feite ver boven haar stand. De antirevolutionairen vormden slechts een kleine groepering, zeker in vergelijking met de katholieken, die deel uitmaakten van zijn coalitie.

In zijn proefschrift laat Frans Verhagen zien dat de katholieken bezig waren aan een gestage opmars naar het centrum van de macht, die zich in de luwte voltrok. Het proefschrift is een biografie van de katholieke voorman Charles Ruijs de Beerenbrouck en is bedoeld als ‘een schoonmaakbeurt voor het monument van Ruijs’. Dat is Verhagen uitstekend gelukt. Het tromgeroffel van de antirevolutionairen, met hun claim dat zij ‘de grondtoon van ons volkskarakter’ vertegenwoordigden, was nuchter beschouwd overoptimistische ketelmuziek van een groepering die op termijn de macht zou moeten overdragen aan een rooms-rode coalitie.

De onwillekeurige associatie van het tijdperk tussen de wereldoorlogen met ‘Colijn’ is een kwestie van optisch bedrog. Ruijs was met zijn drie kabinetten (1918-1922, 1922-1925, 1929-1933) langer premier dan Colijn met zijn vijf. Bovendien was hij handiger in het smeden van duurzame relaties met bondgenoten. Door zijn rustige stijl – die hem ook van pas kwam toen hij geen minister was, maar Kamervoorzitter – nam Ruijs veel wantrouwen weg tegen katholieken die in de ogen van veel Nederlanders ʻultramontanen’ waren; handlangers van de paus in Rome.

Bovendien kweekte hij gestaag zelfvertrouwen bij zijn eigen volgelingen, zodat zij uiteindelijk de rol van volwaardige politieke burgers te gaan spelen. Nog steeds worstelend met een verleden waarin Nederland zichzelf als protestantse natie beschouwde, sloeg het politieke vehikel van het volk van ‘beneden de Moerdijk’ en zijn boven-Moerdijkse geloofsgenoten (de Rooms-Katholieke Staatspartij; RKSP) zijn vleugels onopvallend, maar met toenemende durf uit.

Verhagen beschrijft in soepele stijl hoe Ruijs leiding gaf aan een proces dat de katholieken uiteindelijk hun primaat bezorgde. Zijn boek geeft drama aan die strijd en rekent af met het vaak gehanteerde adjectief ‘timide’. Maar de titel Toen de katholieken Nederland veroverden is ietwat anachronistisch. Toen Ruijs in 1936 overleed moest het slotoffensief, dat mede door het demasqué van de Nederlandse politiek in 1939-1940 een succes werd, nog worden ingezet.

Toen de katholieken Nederland veroverden. Charles Ruijs de Beerenbrouck 1873-1936
Frans Verhagen
350 p. Uitgeverij Boom, € 29,90

 
Doeko Bosscher is hoogleraar Eigentijdse Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer