Home Boeken: Nicholas Stargardt – De Duitse oorlog

Boeken: Nicholas Stargardt – De Duitse oorlog

  • Gepubliceerd op: 22 april 2016
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 2 minuten leestijd
Boeken: Nicholas Stargardt – De Duitse oorlog

‘Hoe duidelijker wordt dat Hitler niet de god is waar mensen om hebben gebeden, hoe meer ik me geroepen voel hem te steunen,’ schreef Hauptmann August Töpperwien in oktober 1944 in zijn dagboek. 

Deze lutherse veteraan uit de Eerste Wereldoorlog, die in vredestijd leraar op een gymnasium was geweest, was geen nazi. Bovendien had hij al kort na het uitbreken van de oorlog in 1939 blijk gegeven van zijn afschuw van de massamoord op de Joden, die hij beschouwde als een misdrijf jegens God. De geallieerde bombardementen en het meedogenloze optreden van het Rode Leger zag hij daarom als een straf van God.

Dat hij niettemin het regime van het Derde Rijk bleef steunen, ook toen de militaire situatie hopeloos was, had verschillende oorzaken. Om te beginnen was hij behept met de lutherse vooroordelen tegen de Joden, die in zijn ogen Duitsland in het verderf wilden storten, maar vóór alles was hij een conservatieve nationalist die koste wat het kost wilde voorkomen dat de nederlaag van november 1918 zich zou herhalen.

Hoewel historici de onzin hebben aangetoond van de zogenaoemde Dolkstootlegende – de overtuiging dat Duitslands nederlaag in de Eerste Wereldoorlog niet het gevolg was van militair falen, maar van verraad door socialisten en Joden – wordt uit De Duitse oorlog van Oxford-historicus Nicholas Stargardt duidelijk dat veel Duitsers er tijdens de Tweede Wereldoorlog heel sterk in geloofden. En dat zij daarom, ook al hadden ze grote kritiek op het naziregime, tot het laatst bereid bleven hun land te verdedigen.
 

Blinde Steun voor het Derde Rijk

In zijn monumentale, meeslepend geschreven boek verbindt Stargardt het militaire verloop van de oorlog op overtuigende wijze met de ontwikkelingen in de mentaliteit van de Duitse bevolking. Dit doet hij door gebruik te maken van bekende literatuur en bronnen als de stemmingsrapporten van de SD én de dagboeken en brieven van mannen en vrouwen uit verschillende maatschappelijke groepen (al blijven de lagere klassen hierdoor enigszins buiten beeld).

Waar Ian Kershaw in Tot de laatste man (2012) vooral beschrijft hoe het regime er tijdens het laatste jaar in slaagde de oorlog voort te zetten, laat Stargardt duidelijk zien hoe gewone Duitsers gedurende de gehele oorlog dachten over de verovering van grote delen van Europa, de moord op de Joden (die een publiek geheim was), en de onvermijdelijke nederlaag – die de meesten pas in het voorjaar van 1945 erkenden.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 5 - 2016

Nieuwste berichten

Bendeleden in Wilmington
Bendeleden in Wilmington
Artikel

Frederik van Eeden duldde racisme in Amerika

De idealist Frederik van Eeden begon in 1909 een nieuwe landbouwkolonie in de Amerikaanse staat North Carolina. Daarbij kreeg hij hulp van de schatrijke white supremacist Hugh MacRae, die betrokken was bij een racistische staatsgreep. Waarom ging Van Eeden toch met hem in zee?  In 1909 gaat arts, psychiater, schrijver en idealist Frederik van Eeden...

Lees meer
Canadese Week op een Amsterdamse school
Canadese Week op een Amsterdamse school
Artikel

Waarom het experiment om iedereen Engels te leren mislukte

Nederland moest vooruit in Europa. Daarom moest iedereen Engels leren, vond de Arnhemse PvdA-voorman Herman Koch. Het kwam in zijn stad in 1958 tot een experiment op lagere scholen – dat al snel vastliep. ‘Good morning, meneer!’, ‘Good morning, children!’ De begroeting tussen de kinderen van de derde klas van de openbare lagere school aan...

Lees meer
Zicht op Maastricht, 1581.
Zicht op Maastricht, 1581.
Nieuws

Politieke grenzen zorgden voor andere bouwstijl

Huizen in Maassteden als Maastricht, Sittard, Roermond en Venlo vertoonden tussen 1200 en 1600 opvallende verschillen. Die vielen in belangrijke mate samen met de politieke grenzen, zo betoogt Birgit Dukers in haar proefschrift Bouwen langs de Maas, waarop ze onlangs promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. De huidige provincie Limburg was in de late Middeleeuwen...

Lees meer
Tussen de kermiswagens. Schilderij door Otto Eerelman, circa 1900-1918.
Tussen de kermiswagens. Schilderij door Otto Eerelman, circa 1900-1918.
Beeldessay

Woonwagenbewoners hebben liever een huis op wielen

Tienduizenden mensen willen niet in een huis, maar in een woonwagen leven. Dat leidt al eeuwen tot discriminatie en tot strijd met de overheid, die hun vrijheid steevast probeert in te perken.   In Nederland hebben ook altijd mensen gewoond zonder vaste verblijfplaats. In de Middeleeuwen waren dit reizende handelaren of mensen met een specialistisch beroep....

Lees meer