Home BOEKEN: ‘Keizers van het Colosseum’ – Anton van Hooff

BOEKEN: ‘Keizers van het Colosseum’ – Anton van Hooff

  • Gepubliceerd op: 27 november 2014
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jan Dirk Snel
  • 3 minuten leestijd

Titus was slechts kort Romeins keizer, van 79 tot 81, maar in die twee jaar maakte hij met vaste hand een einde aan de kwalijke praktijken van allerlei verklikkers (delatores) en hun achtermannen. Dat vertelt Antoon van Hooff ons in zijn boek over Titus, diens vader Vespasianus en broer Domitianus. Van Hooff citeert vervolgens de keizerbiograaf Suetonius: ‘Hij liet hen op het Forum langdurig met zwepen en knotsen afranselen en uiteindelijk door de piste van het amfitheater sleuren. Daarna beval hij een deel van hen per opbod te verkopen, een ander deel naar ruige eilanden te verbannen.’ Van Hooff voegt daar nog aan toe dat de arena volgens de dichter Martialis te klein was ‘om alle aangevers te bevatten’. De poëet vond het uitstekend dat deze lieden Italië uit werden gezet. Ze kregen precies het loon dat ze hun slachtoffers hadden toebedacht.

Dit is zo’n passage die de lezer voor raadselen stelt. Hoe moeten we ons dit voorstellen? Kwamen er wekelijks of zelfs dagelijks verklikkers bij de keizers langs en spaarde hij ze eerst op voor hij ze er eens flink van langs gaf? Het moet haast wel, want je kunt je niet voorstellen dat iemand het nog waagde te klikken nadat hij een dergelijk schouwspel had gezien of er op z’n minst van had gehoord. Maar toch, meer aangevers dan er in één sportstadion pasten?

Dan de tweede bedenking. Dit voorbeeld dient om te illustreren dat Titus een ‘goede keizer’ was, althans volgens tijdgenoten en historici die vlak daarna zijn daden beschreven. Het was natuurlijk verstandig dat hij allerlei kwalijke praatjes niet geloofde, maar zijn reactie lijkt toch een tikje buitensporig. Mensen in grote hoeveelheden laten geselen en mishandelen, ze verkopen of het land uit zetten, dat is bepaald niet mals. Goed, Titus liet geen enkele senator ombrengen, en dat was kennelijk al heel wat, maar als dit het gedrag van een goede keizer is, dan lag de lat bepaald niet hoog.

Dit voorbeeld geeft aan hoe ik de lectuur van Van Hooffs laatste boek over de drie Flavische keizers, die van 69 tot 96 over Rome regeerden, als een wisselbad ervaren heb. Met kundige hand brengt Van Hooff ons het drietal naderbij en verhaalt hij wat er over hen en omgeving bekend is, maar tegelijkertijd blijft het om een voor ons onbegrijpelijke wereld gaan, waarin kennelijk heel andere denkbeelden en normen golden. Juist omdat de wereld van de Romeinen vanouds deel uitmaakt van ons (gymnasiale) onderwijs en de hele Europese christenheid zich in feite altijd als de voortzetting van hun cultuur beschouwd heeft, slaat de vervreemding soms des te harder toe. Hoe komt het dat mensen wier handelen wij vaak tot in detail kunnen volgen, ons op cruciale ogenblikken toch zo vreemd blijven?

Vespasianus, Titus en Domitianus waren de keizers die het Romeinse Rijk zijn bestendigheid gaven. Dankzij de Joodse Opstand, die door Titus definitief werd neergeslagen, kon de al wat oudere militaire commandant Vespasianus in 69 de macht grijpen. Het Romeinse keizerschap was een militaire monarchie, betoogt Van Hooff, en Domitianus werd vanwege zijn veelvuldige campagnes in Midden-Europa de eerste keizer met een mobiel hof.

De Flavische keizers lieten het Amphiteatrum Flavicum bouwen, waaraan zij hun naam danken. Later werd dit theater het Colosseum genoemd. Zoals een machtige bisschopskerk boven middeleeuwse steden uittorende, deed het Colosseum dat in Rome. Vanwege de dierengevechten en gladiatorenspelen noemt Van Hooff het een kathedraal van de dood. De hang naar vermaak begrijpen we in onze televisiecultuur al te goed, maar deze luchthartige omgang met geweld blijft ons vreemd.

Keizers van het Colosseum. Vespasianus, Titus en Domitianus
Anton van Hooff
304 p. Ambo|Anthos, € 21,99

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer