Henk Wesseling is van de levende Nederlandse historici een van de weinigen, misschien wel de enige, van internationale allure. Om precies te zijn van Franse allure. Zijn boeken zijn in het Frans vertaald. Hijzelf is zeker honderd keer in Parijs geweest, hij heeft daar naar eigen zeggen in alle driesterrenrestaurants gegeten. Hij verkeerde op vriendschappelijke voet met Franse giganten als Brunsvig, Braudel, Vovelle, Le Roy Ladurie en Pierre Nora.
Die laatste, beroemd van Les lieux de mémoire, schreef het woord vooraf van een bijzonder bundeltje Wesseling-artikelen – in het Frans geschreven, in het Frans uitgegeven door Mai Spijkers, die om zijn historische boeken niet genoeg geprezen kan worden. La Grande Nation, zo heet de bundel, met als ondertitel, in het Frans, ‘Blikken van een Nederlandse historicus op de Franse geschiedenis’.
‘Blikken’ – dat is typisch Wesseling. Alsof hij achteloos weleens naar die Franse geschiedenis heeft gekeken. Bij die achteloosheid horen ook de anekdotes over het verschil tussen groentesoep en potage de légumes, of over de Franse keuken, die nu als werelderfgoed op de Unesco-lijst staat. Hij vertelt ook graag dat zijn onderwerpen worden bepaald door het toeval. Of dat hij niet zo van de archiefstudie is omdat je daar stoffig van wordt, en dat mierenvlijt hem niet gegeven is.
Maar ondertussen. Ook dit bundeltje – zes artikelen en een redevoering, nog geen honderd bladzijden – is helemaal Wesseling. De voorkeur voor de anekdote en de opgeruimde, kraakheldere toon verraden vooral de overtuigde liberaal. Zoals hij in het artikel over de historicus en de wet schrijft: ‘De historicus oordeelt niet en de tijd leert ons niets.’ Wesseling wil zijn lezers onderhouden, beslist niet de les lezen.
Over de ene keer dat hij in actie is gekomen vertelt hij in dit boek. Dat was nadat in Frankrijk een serie wetten was aangenomen waarin het verleden werd voorgeschreven. Het begon met de wet die Holocaust-ontkenning verbood. Daarna mocht ook de Armeense genocide niet meer ontkend worden. Weer korte tijd later, in 2000, werden slavenhandel en slavernij officieel erkend als misdaden tegen de menselijkheid. En ook die mochten niet meer ontkend worden.
Zo werd het Franse verleden steeds politieker, een gang van zaken die een bizar einde kreeg. In de nieuwe eeuw was er een rechtse meerderheid die van de weeromstuit bij wet wilde regelen dat ‘de positieve rol’ van Frankrijk in zijn koloniën moest worden onderwezen. De nestor van de Franse geschiedschrijving, René Rémond, richtte vervolgens het actiecomité Liberté pour l’Histoire op. Ook Wesseling blies zijn deuntje mee voor de vrije geschiedschrijving. De positieve visie op het kolonialisme is er niet gekomen.
Hoofdschotel van de bundel zijn de Frans-Nederlandse betrekkingen. Met geen ander land heeft Nederland zoveel oorlog gevoerd als met Frankrijk, stelt Wesseling vast. De relaties zijn tot de huidige dag geprikkeld. Wat niet wegneemt dat president De Gaulle heeft gezegd dat Frankrijk en Nederland de enige echte naties van Europa zijn. De laatste bijdrage is de rede die Wesseling hield bij het staatsbezoek van president Jacques Chirac aan Nederland, in het jaar 2000. Daarover vertelt Wesseling uiteraard een anekdote.
In de Ridderzaal zaten president Chirac en premier Wim Kok zij aan zij. Wesseling hield zijn rede als ‘hofnar’, waarbij Chirac voortdurend zat te schuddebuiken, ook als er niet zoveel te lachen viel. Naast de Franse president een stramme Kok. Na afloop kwam Chirac naar monsieur le professeur toe en omhelsde hem als een grote, warme beer. Een slap handje van Kok. Toen de receptie klaar was, draaide Chirac zich bij de uitgang om, om monsieur le professeur nóg eens innig te omhelzen en te bedanken voor de schitterende redevoering. Die had le professeur afgesloten met een toost op ‘de beste eigenschappen’ van beide landen: de bescheidenheid van Frankrijk en de souplesse van Nederland.
La grande nation – regards d’un historien Néerlandais sur l’histoire de France
Henri Wesseling
96 p. Prometheus/Bert Bakker,
€ 14,99
Dit artikel is exclusief voor abonnees
