Tot mijn schande had ik nooit gehoord van Louis Raemaekers (1869-1956). Geheel toevallig kwam ik kortgeleden in aanraking met zijn werk en opmerkelijke carrière. Raemaekers kan met recht beschouwd worden als Nederlands beroemdste en invloedrijkste tekenaar van politieke prenten, al geef ik toe dat ‘beroemd’ en ‘invloedrijk’ rekbare begrippen zijn.
Raemaekers werd geboren in Roermond in een liberaal-katholiek milieu.
Zijn vader vocht een leven lang tegen de verstikkend conservatieve sfeer van het rooms-katholieke establishment in die stad. Na een gedegen tekenopleiding vestigde Raemaekers zich als tekenleraar in Wageningen. Wellicht zou hij daar zijn leven hebben gesleten in aangename anonimiteit als hij niet – aanvankelijk voor zijn eigen kinderen – een kinderboek had geproduceerd: Guitenstreken van Pim, Piet en Puckie.
De tekeningen in dat kinderboek waren in 1906 voor de redactie van het Algemeen Handelsblad aanleiding hem te vragen politieke prenten voor de krant te gaan tekenen. Daar bleek hij een aanzienlijk talent voor te hebben; zijn prenten waren scherp en spraakmakend. Zodanig zelfs dat het dagblad, kennelijk bevreesd zich aan koud water te branden, Raemaekers na enige tijd verzocht uit te zien naar een andere werkgever. Die vond hij in 1909 in De Telegraaf. Deze krant was zeer tevreden met zijn werk en drong aan op een grotere productie. Raemaekers werd daarvoor verrassend goed betaald. Zo goed dat hij een flinke villa in Haarlem kon betrekken.
Was Raemaekers’ eerste stap in de wereld van de roem het gevolg van een geslaagd kinderboek, zijn tweede stap had een veel grotere en onaangenamer oorzaak: de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog. Zijn primaire inspiratiebron waren de Duitse overweldiging van België en de gruweldaden die de Duitsers daarbij bedreven. De agressie van het Wilhelminische Duitsland werd zijn hoofdthema, waarover hij de ene na de andere aangrijpende prent produceerde. De Duitsers waren onveranderlijk bloedbespatte ellendelingen met boeventronies. Ook de keizer en zijn immer als een bleke lamstraal afgebeelde zoon moesten het ontgelden.
De oorlogszucht zelve werd met grote regelmaat verbeeld door een skelet, luguber dansend of in de weer met de zeis. Raemaekers’ tekenstijl was en bleef traditioneel, maar tekenen kon hij. De prenten uit deze periode zijn het hoogtepunt van zijn oeuvre en maken nog steeds een onmiddellijke indruk. Zijn aangrijpende tekeningen waren evenwel een groot probleem voor de Nederlandse overheid, die over haar neutraliteit moest waken. Raemaekers werd meerdere malen op het matje geroepen, maar bond niet in. Naast zijn intense woede over het gedrag van Duitsland was Raemaekers ook uiterst verontwaardigd over de Nederlandse neutraliteit. Die vond hij laf – Nederland had de Belgen te hulp moeten snellen. Dat was een weinig realistisch standpunt, dat veel frictie gaf.
In 1915 vertrok Raemaekers naar Engeland, waar zijn werk een haast revolutionaire impact had en hij van het ene op het andere moment een nationale beroemdheid was, die door premier Asquith werd ontvangen. Hij besloot zich daar te vestigen en sloot een contract met de Daily Mail. Zodoende had hij geen gedonder meer met de Nederlandse overheid en met zijn weinig populaire standpunt over de Nederlandse neutraliteit. Zijn populariteit in Engeland werd nog vergroot door het onjuiste gerucht dat de Duitse regering een aanzienlijke prijs op zijn hoofd had gezet.
In 1917 bezocht hij de Verenigde Staten kort nadat die de oorlog aan Duitsland hadden verklaard. Ook daar was het succes van zijn werk enorm. In Engeland begon Raemaekers aan een intensieve samenwerking met het geallieerde propagandabedrijf. Dat zorgde ervoor dat hij wereldberoemd werd. In Nederland werd hij vervolgens met een zekere achterdocht gezien als een ‘Engelse agent’.
Na de oorlog vestigde Raemaekers zich in Brussel, maar zijn gloriejaren waren voorbij. Zijn wonderlijke carrière en schitterende tekeningen krijgen terecht alle aandacht in Louis Raemaekers van Ariane de Ranitz.
Louis Raemaekers ‘met pen en potlood als wapen’. Politiek tekenaar van wereldfaam in de Eerste Wereldoorlog
Ariane de Ranitz
240 p. Stichting Louis Raemaekers,
€ 39,95
Dit artikel is exclusief voor abonnees
