Home BOEKEN Ariane de Ranitz – Louis Raemaekers ‘met pen en potlood als wapen’

BOEKEN Ariane de Ranitz – Louis Raemaekers ‘met pen en potlood als wapen’

  • Gepubliceerd op: 24 februari 2015
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem
  • 3 minuten leestijd

Tot mijn schande had ik nooit gehoord van Louis Raemaekers (1869-1956). Geheel toevallig kwam ik kortgeleden in aanraking met zijn werk en opmerkelijke carrière. Raemaekers kan met recht beschouwd worden als Nederlands beroemdste en invloedrijkste tekenaar van politieke prenten, al geef ik toe dat ‘beroemd’ en ‘invloedrijk’ rekbare begrippen zijn.
Raemaekers werd geboren in Roermond in een liberaal-katholiek milieu.

Zijn vader vocht een leven lang tegen de verstikkend conservatieve sfeer van het rooms-katholieke establishment in die stad. Na een gedegen tekenopleiding vestigde Raemaekers zich als tekenleraar in Wageningen. Wellicht zou hij daar zijn leven hebben gesleten in aangename anonimiteit als hij niet – aanvankelijk voor zijn eigen kinderen – een kinderboek had geproduceerd: Guitenstreken van Pim, Piet en Puckie.

De tekeningen in dat kinderboek waren in 1906 voor de redactie van het Algemeen Handelsblad aanleiding hem te vragen politieke prenten voor de krant te gaan tekenen. Daar bleek hij een aanzienlijk talent voor te hebben; zijn prenten waren scherp en spraakmakend. Zodanig zelfs dat het dagblad, kennelijk bevreesd zich aan koud water te branden, Raemaekers na enige tijd verzocht uit te zien naar een andere werkgever. Die vond hij in 1909 in De Telegraaf. Deze krant was zeer tevreden met zijn werk en drong aan op een grotere productie. Raemaekers werd daarvoor verrassend goed betaald. Zo goed dat hij een flinke villa in Haarlem kon betrekken.

Was Raemaekers’ eerste stap in de wereld van de roem het gevolg van een geslaagd kinderboek, zijn tweede stap had een veel grotere en onaangenamer oorzaak: de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog. Zijn primaire inspiratiebron waren de Duitse overweldiging van België en de gruweldaden die de Duitsers daarbij bedreven. De agressie van het Wilhelminische Duitsland werd zijn hoofdthema, waarover hij de ene na de andere aangrijpende prent produceerde. De Duitsers waren onveranderlijk bloedbespatte ellendelingen met boeventronies. Ook de keizer en zijn immer als een bleke lamstraal afgebeelde zoon moesten het ontgelden.

De oorlogszucht zelve werd met grote regelmaat verbeeld door een skelet, luguber dansend of in de weer met de zeis. Raemaekers’ tekenstijl was en bleef traditioneel, maar tekenen kon hij. De prenten uit deze periode zijn het hoogtepunt van zijn oeuvre en maken nog steeds een onmiddellijke indruk. Zijn aangrijpende tekeningen waren evenwel een groot probleem voor de Nederlandse overheid, die over haar neutraliteit moest waken. Raemaekers werd meerdere malen op het matje geroepen, maar bond niet in. Naast zijn intense woede over het gedrag van Duitsland was Raemaekers ook uiterst verontwaardigd over de Nederlandse neutraliteit. Die vond hij laf – Nederland had de Belgen te hulp moeten snellen. Dat was een weinig realistisch standpunt, dat veel frictie gaf.

In 1915 vertrok Raemaekers naar Engeland, waar zijn werk een haast revolutionaire impact had en hij van het ene op het andere moment een nationale beroemdheid was, die door premier Asquith werd ontvangen. Hij besloot zich daar te vestigen en sloot een contract met de Daily Mail. Zodoende had hij geen gedonder meer met de Nederlandse overheid en met zijn weinig populaire standpunt over de Nederlandse neutraliteit. Zijn populariteit in Engeland werd nog vergroot door het onjuiste gerucht dat de Duitse regering een aanzienlijke prijs op zijn hoofd had gezet.

In 1917 bezocht hij de Verenigde Staten kort nadat die de oorlog aan Duitsland hadden verklaard. Ook daar was het succes van zijn werk enorm. In Engeland begon Raemaekers aan een intensieve samenwerking met het geallieerde propagandabedrijf. Dat zorgde ervoor dat hij wereldberoemd werd. In Nederland werd hij vervolgens met een zekere achterdocht gezien als een ‘Engelse agent’.

Na de oorlog vestigde Raemaekers zich in Brussel, maar zijn gloriejaren waren voorbij. Zijn wonderlijke carrière en schitterende tekeningen krijgen terecht alle aandacht in Louis Raemaekers van Ariane de Ranitz.
 

Louis Raemaekers ‘met pen en potlood als wapen’. Politiek tekenaar van wereldfaam in de Eerste Wereldoorlog
Ariane de Ranitz
240 p. Stichting Louis Raemaekers,
€ 39,95
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Nieuws

Zeventiende-eeuwse jongen kreeg Staten-Generaal als peetouder

In 1668 kreeg een baby, de zoon van de graaf en gravin van Bentheim, een opmerkelijke voornaam. Het jongetje werd ‘Statius’ gedoopt, een afgeleide van het woord ‘Staten’. De Staten-Generaal van de Nederlandse Republiek waren namelijk peetouder van het kind. En zij hadden om die naam gevraagd.  Het was een opmerkelijke gang van zaken, want...

Lees meer
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Interview

‘Met Mark Rutte zocht ik naar de resten van Van Oldenbarnevelt’ 

Ronald van Raak ging op onderzoek onder het Binnenhof. Hij vertelt over zijn historische sensatie: ‘In mijn goede pak kroop ik door het stof.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?  ‘Die heb ik zeker ervaren tijdens een koude januarinacht in 2019, het hagelde, toen ik met Mark Rutte afdaalde in de...

Lees meer
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Artikel

Lída Baarová: de onmogelijke liefde van Joseph Goebbels 

Rijkspropagandaminister Joseph Goebbels raakt zo verliefd op de Tsjechische actrice Lída Baarová dat hij er met haar vandoor wil. Het komt er niet van, en Baarová betaalt een hoge prijs voor de affaire. ‘Geen van mijn films is zo dramatisch geweest als mijn leven.’  Haar moeder pusht Lída (1914-2000) en haar zus Zorka Janů al...

Lees meer
Allegorie Willem I
Allegorie Willem I
Beeldessay

Het regent koninklijke lintjes, een onderscheiding die Willem I invoerde

Koning Willem I doet zijn best het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden op te stoten in de vaart der volkeren. Toch verliest hij de helft van zijn land. Op 30 november 1813 landt Willem Frederik van Oranje na een ballingschap van 19 jaar op het strand van Scheveningen. Twee dagen later wordt hij uitgeroepen tot soeverein...

Lees meer