Han Lammers (1931-2000) was als journalist, politicus en bestuurder een man met flair, iemand die overal mee wegkwam, zo lezen we in de biografie die Herman de Liagre Böhl over hem schreef. Zijn vader was journalist bij De Standaard, nam tijdens de bezetting ontslag en bood zijn diensten aan bij het illegale Vrij Nederland en werkte later bij Trouw.
Han studeerde theologie aan de VU. Onder invloed van de Zwitserse protestantse theoloog Karl Barth raakte hij geïnteresseerd in de PvdA. Een studie theologie paste daar niet bij en zo kwam hij, dankzij relaties van zijn vader, via het ANP en het Algemeen Dagblad bij De Groene Amsterdammer terecht. De sfeer in de journalistieke kring in Amsterdam beviel hem uitstekend. Henk Hofland en Harry Mulisch werden vrienden, sociëteit De Kring de plaats waar hij zijn netwerk uitbouwde.
Naast zijn journalistieke werk publiceerde hij ook essays in het literaire tijdschrift Podium en in De Gids. Vanaf 1964 kwam hij in vaste dienst bij De Groene. Hij was een kind van zijn tijd: de vredesbeweging trok hem aan – Nederland moest zijn lidmaatschap van de NAVO opzeggen en als presentator van het IKOR-televisieprogramma Opspraak sprak hij over ‘het feilen van de kerk’.
In 1966 werd hij dan eindelijk lid van de PvdA. En al snel maakte hij daar furore met zijn bemoeienis met Nieuw Links. Hij was een van de auteurs van Tien over rood, het pamflet waarmee de jonge garde van de partij de top wilde overhalen tot vernieuwing. Tot de eisen behoorden erkenning van de DDR en samenwerking met de landen van het Warschaupact om zo het Koude Oorlogsdenken te doorbreken. Natuurlijk moest Nederland een republiek worden, en de belasting op erfenissen zou 99 procent moeten bedragen. Zijn werk voor Nieuw Links begon te schuren met zijn journalistieke onafhankelijkheid.
Zijn echec als journalist én als politicus kwam met een bezoek aan de DDR. Liagre Böhl citeert de stuitende passages die Lammers over dit tripje publiceerde: het was een prachtig land, met veel kansen vooral voor jongeren. En de Berlijnse Muur zag er van de andere kant bekeken ‘minder dreigend uit dan men zou vermoeden’. Tijdens een tweede bezoek aan de DDR had hij een gesprek met staatshoofd Walter Ulbricht en stelde hij voor de betrekkingen tussen de PvdA en de DDR verder uit te bouwen. De dictator zou daar overigens niet te openlijk over mogen spreken, want dat zou de partij in Nederland maar blootstellen aan ‘reactionaire aanvallen’.
In 1970 werd Lammers wethouder Stadsontwikkeling en Kunstzaken in Amsterdam. Veel meer dan een ‘Orgelnota’ bracht hij niet voort, maar toen een jaar later de post Publieke Werken vrijkwam kon de nieuwe bestuurder zijn vleugels uitslaan. Hier komt de biograaf goed op gang. Lammers introduceerde een nieuwe bestuursstijl. Amicaal, goed naar de burger luisterend, maar tegen inspraakorganen. Haast was geboden. Grote delen van Amsterdam waren verpauperd, zozeer dat opknappen van buurten geen optie was, maar slopen en nieuwbouw de enige mogelijkheden waren. Dat was nog eens wat anders dan op het stadhuis het ‘wethouderlijke toilet’ te democratiseren door het ook voor ambtenaren open te stellen.
Er brak zo’n beetje een volksopstand uit toen Lammers hele woonwijken wilde slopen; met name de Nieuwmarkt-rellen kregen veel aandacht. Een groot deel van zijn stadsvernieuwingsplannen werd met succes bestreden, maar de aanleg van de oostlijn van de metro ging wel door. In 1976, een jaar na de rellen, nam hij afscheid als wethouder en werd hij landdrost van de zuidelijke IJsselmeerpolders. Hij werd ook nog burgemeester van Almere en tot 1996 Commissaris van de Koningin van de provincie Flevoland.
Liagre Böhl heeft er een informatieve biografie van gemaakt. Vooral het handwerk van Lammers als bestuurder komt goed tot uiting. Zijn persoon blijft wat vlak, terwijl daar bij iemand die zich van revolutionair tot regent ontwikkelde veel meer over te zeggen was geweest.
Han Lammers (1931-2000)
Amsterdammer in de polder
Herman de Liagre Böhl
309 p. Prometheus Bert Bakker,
€ 24,95
Dit artikel is exclusief voor abonnees
