Thomas More (1478-1535) had geen genade met ‘ketters’. More is bekend als vriend van Erasmus, humanist, staatsman en auteur van zijn nog steeds herdrukte boek Utopia.
In Utopia beschrijft hij een gedroomd politiek systeem dat we nu associëren met een socialistische heilstaat. In 1935 is More door de paus heilig verklaard.
Ook Peter Ackroyd is erg mild voor de man die toch fanatiek heeft meegewerkt om ‘ketters’ op de brandstapel te krijgen. Niet dat de biograaf in alles kritiekloos is. Over Mores biografie van Richard III schrijft hij dat het een prul was, ‘vol vergissingen en omissies’.
Sfeervol en verhelderend
Ackroyd schreef eerder een ‘biografie’ van de stad Londen, en dat is te merken. Sfeervol beschrijft hij het straatleven van het laatmiddeleeuwse Londen en wat de jonge More daar gezien moet hebben. Zoals de fontein in West Chepe, vlak bij zijn ouderlijk huis, waar onthoofdingen en verbrandingen plaatsvonden. More werd geboren een jaar nadat William Caxton het eerste boek in Engeland drukte, en zo maakte hij het begin mee van een ongekende intellectuele revolutie.
In al zijn hoedanigheden was More een formalist, die hiërarchie en wetten respecteerde. Het was dan ook vooral de jurist in hem die protesteerde tegen Luther toen deze begon te preken over de reformatie van het geloof ‘op grond van liefde’ en in het belang van ‘een vrije geest’.
Verhelderend zijn de hoofdstukken waarin More geportretteerd wordt als jurist in het Londense gilde van stoffenhandelaars. Door ook over het toenmalige zakenleven te schrijven, biedt Ackroyd meer dan alleen een biografie van de grote humanist.
De Hunne-kwestie
Voor het overige stelt de biografie toch ietwat teleur. Dat geldt bijvoorbeeld voor Ackroyds behandeling van de kwestie-Hunne.
Er is veel geschreven over de rijke handelaar Richard Hunne, die vanwege een futiliteit na de dood van zijn zoon van ketterij werd verdacht. De man werd in zijn cel vermoord door de secretaris van de bisschop. More wist dat, maar als jurist verdedigde hij het gezag van Kerk en Staat. Deze hypocriete houding vormt een aanloop naar de gruwelijke vervolging van ‘ketters’ waar More zo’n belangrijke rol in speelde. Toch nuanceert Ackroyd Mores handelwijze hierin tot er bijna niets van overblijft.
Klapstuk in deze biografie is zijn Werdegang. More steunde Hendrik VIII in zijn politiek, maar hij protesteerde tegen Hendriks scheiding van Catharina van Aragon. Hij vond dat hiermee het gezag van Rome over de Engelse kerk werd ondermijnd. Toen hij zich bleef verzetten tegen een breuk met Rome werd hij onthoofd.
Hans Renders is directeur van het Biografie Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
