Home BESCHAAFDE VOORUITGANG. DE WERELD VAN DE LEEUWARDER COURANT 1752–2002

BESCHAAFDE VOORUITGANG. DE WERELD VAN DE LEEUWARDER COURANT 1752–2002

  • Gepubliceerd op: 6 november 2002
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Arie Kuiper
  • 3 minuten leestijd

546 p. Friese Pers Boekerij, euro 35,00


Een dikke turf van 546 pagina’s over de oudste krant van Friesland, zelfs van Nederland. Zouden er veel mensen zijn die dat willen lezen? In Friesland kennelijk wel, want al vóór de verschijning hadden daar duizenden mensen op dit proefschrift van Marcel Broersma ingetekend. Maar of ze het ook allemaal van begin tot eind zullen lezen? Wie dat wel doet wordt beloond. Beschaafde vooruitgang vertelt niet alleen de volledige geschiedenis van de Leeuwarder Courant, maar geeft ook enig inzicht in de laatste 250 jaar geschiedenis van Friesland.
        Een geschiedboek over een krant moet twee hoofdlijnen hebben. De eerste hoofdlijn is het verhaal van de eigenaren, de eigendomsverhoudingen, de (hoofd)redacteuren, de financiële positie, de oplage, de omvang van de redactie, het profiel van de lezers en zo meer. De tweede hoofdlijn wordt gevormd door de standpunten die de krant op belangrijke momenten in de geschiedenis innam.
        Bij Broersma is de eerste hoofdlijn geheel in orde. Ik weet nu alles van de eigenaren, vanaf oprichter Abraham Ferwerda tot en met de huidige uitgever, en ik weet ook alles van de oplage, de financiële positie en noem maar op. Maar over de tweede hoofdlijn ben ik minder enthousiast. Broersma had er goed aan gedaan om niet zoveel aandacht te besteden aan de eigendomsverhoudingen en de centen, en om meer aandacht te hebben voor de inhoud van de krant. In het begin doet hij dat nog wel, maar gek genoeg wordt dat in zijn hoofdstukken over de negentiende en vooral de twintigste eeuw steeds minder.
        In zijn inleiding deelt de auteur mee dat hij heeft gekozen voor het perspectief van de lezer en dat hij vooral op zoek wilde naar de identiteit van de Leeuwarder Courant. Daar houdt hij zich keurig aan. Uitvoerig en zelfs regelmatig in herhalingen vallend vertelt hij ons dat de krant is begonnen als blad voor de Friese elite en dat heel lang is gebleven. De Leeuwarder Courant was van huis uit van de gegoede burgerij en verdedigde door dik en dun het burgerlijke cultuurideaal. Van oproer en revolutie moest de krant niets hebben, van sociale omwenteling evenmin. De armen en arbeiders moesten hun door God gegeven plaats kennen, en als ze nu maar brave burgers bleven en niet in opstand kwamen tegen hun lot, zou het met hen vanzelf in orde komen. Beschaafde vooruitgang, inderdaad, gepropageerd door een krant die in de eerste plaats `deftig’ wilde zijn.

Thorbecke
De Leeuwarder Courant was vóór Oranje, de stadhouder en later de koning, en tegen de patriotten. De krant was ook tegen Hitler en de NSB en vóór de democratie. Broersma vertelt dat allemaal nauwkeurig. Maar wat hij zeer onvoldoende doet, is de krant zelf aan het woord laten. Ik wil weten wát de Leeuwarder Courant schreef over bijvoorbeeld de Franse Revolutie, de Europese revoluties van 1848, onze eigen vreedzame revolutie van Thorbecke. En wat schreef de krant over het herstel van de kerkelijke hiërarchie en de Aprilbeweging van 1853, de Eerste Wereldoorlog, Mussolini, Hitler, Mussert en de NSB? Goed gekozen citaten wil ik zien, maar die geeft Broersma niet. Hij beperkt zich in de meeste gevallen tot de mededeling hoe de krant ergens over dacht. Als ik wil weten hoe dat onder woorden werd gebracht, moet ik maar naar Leeuwarden gaan en in de oude leggers bladeren. Jammer.
        In de Franse tijd kon de Leeuwarder Courant niet blijven verschijnen en tijdens de Tweede Wereldoorlog dwong de bezetter een fusie met andere kranten af, met als resultaat dat de naam wederom verdween om plaats te maken voor de Friesche Courant, die echter wel door de eigenaren van de Leeuwarder Courant werd uitgegeven. Pas in 1947 keerde de titel Leeuwarder Courant terug, en Broersma maakt er geen geheim van dat de houding van de eigenaren weinig heldhaftig was. Een `hellend vlak’ noemt hij dat, en gelijk heeft hij. Maar daarin onderscheidde de Leeuwarder Courant zich niet van de meeste andere Nederlandse dagbladen tussen 1940 en 1945.

Arie Kuiper is oud-hoofdredacteur van `De Tijd’ en biograaf van Abel Herzberg.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer