Beeldgeheim

Een oude foto. Wat is het verhaal erachter? Arita Baaijens en Jan Brokken, schrijvers van reisboeken, doen een poging.

‘In mijn jeugd las ik boeken over koppensnellers in Papoea-Nieuw-Guinea,’ vertelt Arita Baaijens, ‘én over jonge bestuursambtenaren die met gevaar voor eigen leven de jungle in gingen om de oerwoudbewoners manieren bij te brengen. Het tafereel doet me denken aan Nieuw-Guinea, in de tijd dat Nederland het daar nog voor het zeggen had.’ Jan Brokken bekijkt de foto, maar is het niet met haar eens: ‘De foto is gemaakt in Zuid-Amerika, want de man in het midden is een indiaan.’

Baaijens laat haar gedachten gaan: ‘De mannen in safarikleding zijn wetenschappers die net terugkomen van een expeditie in het binnenland van Nieuw-Guinea. Ze hebben weer een witte plek op de kaart ingetekend.’ ‘De bebaarde man is in elk geval de leider van de expeditie,’ haakt Brokken in. ‘Stevige schoenen, kaki shirt en broek, en een gedecideerde blik. Dat moet Julian Steyermark zijn, een bioloog die in de jaren veertig in contact trad met indianen in de Amazone.’

Volgens Brokken gaat de expeditie net van start. ‘De foto is gemaakt op een vliegveld, aan het begin van een tocht door de jungle. Dat de indiaan links pijlen in de hand houdt, doet vermoeden dat de mannen aan een expeditie beginnen.’ Baaijens begrijpt zijn gedachtegang: ‘De overhemden van de wetenschappers zien er nog te netjes uit voor mannen die zich wekenlang zwetend een weg hebben gehakt door doornig struikgewas. Waar zijn de moddervlekken en de zweetplekken?’

Aandachtig bekijkt Baaijens de attributen van de expeditieleden: ‘Ik kan de spullen van de wetenschappers niet thuisbrengen. Draagt de blanke man in kaki kleding een verrekijker en een houten doos met opgeprikte insecten? En wat is dat witte ding dat de donkere man in het midden van de foto vasthoudt?’ Brokken heeft het antwoord: ‘Dat is een transistorradio, een oud model uit de jaren vijftig. Maar dat zegt nog weinig over het moment waarop de foto is genomen. In de oerwouden van Zuid-Amerika trof ik dikwijls heel oude radio’s aan,’ put hij uit zijn reiservaring.

Nu Brokken wat langer naar de foto heeft gekeken, moet hij Baaijens toch gelijk geven: ‘De tweede donkere man van links heeft brede lippen en een brede neus. Is dat geen Papoea? Jawel, deze foto is in Nieuw-Guinea genomen.’ Over de nationaliteit van de mannen rechts op de foto zijn Baaijens en Brokken het eens. ‘Dat zijn Nederlanders,’ stelt Brokken. ‘De man met de handen op de rug is een minister. De andere, met de hand in de zak, diens kabinetschef.’ ‘De kleding is informeel- netjes, kapsel en schoenen ogen degelijk ouderwets,’ grapt Baaijens instemmend. ‘Het zijn vast bestuursambtenaren.’

‘Dit zijn de eerste safarigangers die de geheimzinnige Baliem-vallei hebben verkend,’ concludeert Baaijens. ‘Ze werden door een vliegtuigje gedropt met een kist vol apparatuur en voedsel, en enkele weken later opgehaald. De missie is geslaagd en trots doen de expeditieleden verslag van hun heroïsche onderneming.’ Maar Brokken heeft andere gedachten: ‘We zien een Nederlandse overheidsfunctionaris die enkele Amerikanen begroet op het vliegveld. De Amerikanen gaan op zoek naar de in Nieuw-Guinea verdwenen David Rockefeller. Deze antropoloog werd vermist nadat hij alleen op expeditie was vertrokken.’

‘Het is grappig,’ merkt Baaijens ten slotte op, ‘dat de expeditieleden wat hun kleding betreft ook in onze tijd zouden passen. De andere heren stammen echter overduidelijk uit de periode dat het Koninkrijk der Nederlanden uitsluitend door mannen werd bestuurd en vrouwen thuis de matten uitklopten.’

Uitleg:

In 1959 organiseerde het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap een expeditie naar het Sterrengebergte op Nieuw-Guinea. Dit gebied was nog niet eerder in kaart gebracht. Op 1 oktober 1959 keerde een aantal deelnemende wetenschappers terug op het vliegveld Sibil.