Tijdschrift: Raster

Het literaire tijdschrift Raster (2000/93) komt met een interessant themanummer. Het laat diverse schrijvers aan het woord over ‘de schaduwbibliotheek’. Daarmee worden boeken bedoeld die zijn miskend of vergeten. Journalist Jan Blokker koos voor Zwartboek van het communisme, de meer dan duizend bladzijden tellende studie over misdaden, terreur en onderdrukking die Franse historici schreven in 1997. Een uitstekende keuze, die Blokker toelicht in een al even goed geschreven opstel. Hij gaat in op het taboe dat vooral in Frankrijk rust op het misdadig karakter van het communisme.

Dat taboe bleek nog eens toen er een rel uitbrak over de inleiding van eindredacteur Stéphane Courtois, die het waagde het communisme systematisch te vergelijken met het nazisme. Dat kon niet in Frankrijk, waar nog altijd communisten in de regering zitten. Premier Jospin haalde het oude stokpaard van stal: communisten deugen omdat ze tegen ‘het fascisme’ hebben gestreden. Een vreemde opvatting, die ook in Nederland nog veelvuldig wordt verkondigd.
Met voorzichtig sarcasme schrijft Blokker over jonge Nederlandse communisten, die in 1991 rekenschap aflegden van hun verleden in de bundel Alles moest anders. Hij stipt aan dat ze nogal huilerig deden over het ‘gelijk van rechts’, dat na de val van de Muur zo triomfantelijk klonk. Hoewel ‘rechts’ (niet alleen de VVD, maar in de ogen van communisten ook sociaal-democraten als Max van der Stoel, Bart Tromp en Piet Dankert) ook voor de val van de muur al het grootste gelijk van de wereld had. Het communisme deugde immers niet en heeft nooit gedeugd.
NRC Handelsblad-journaliste Elsbeth Etty was een van de contribuanten aan de bundel. Ze schreef een schijnbaar berouwvol opstel en leek haar leven te gaan beteren. Maar niets is minder waar. Tien jaar na dato ontpopt Etty zich weer tot de communiste die ze altijd is geweest. Onlangs trad haar sluwe redeneertrant in het discussieprogramma Buitenhof weer aan de dag. In een discussie over het boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog van Chris van der Heijden vertelde Etty plechtig lid van de CPN te zijn geworden vanwege het verzetsverleden van de communisten. Het oude liedje: de CPN was goed in de oorlog, want zat in het verzet.
De CPN in het verzet? Na de Duitse inval in 1940 zeker, tegen Churchill en zijn grootkapitaal. Pas toen moedertje Rusland in 1941 was overvallen, werd de partij ‘antifascistisch’. Maar dat kwam in Buitenhof niet ter sprake. Etty probeerde Van der Heijden in diskrediet te brengen door te hameren op het SS-verleden van diens vader. Dat had in zijn boek beschreven moeten staan. Dan zou Nederland het boek anders lezen. Oftewel: niet meer serieus nemen.
Gelukkig had Van der Heijden het antwoord paraat. Etty sprak maar de halve waarheid. Ze was ook lid van de partij geworden omdat er zoveel aantrekkelijke mannen rondliepen. Etty sprak dus een hele leugen over het verzetsverleden van de CPN en een halve waarheid over haar eigen glorieuze verleden. Zolang communisten als Etty in Nederland hoog van de toren blazen, verdient Zwartboek van het communisme een ereplaats in iedere boekenkast.