Eerste Wereldoorlog
Johannes Esser is een totaal vergeten maar belangrijk Nederlander. Hij was namelijk de grondlegger van de plastische chirurgie. Esser ontwikkelde dit medisch specialisme tijdens de Eerste Wereldoorlog in ziekenhuizen in Wenen en Berlijn. Hij bedacht technieken om totaal gehavende lichamen weer op te kalefateren. Het tomeloze leven van Johannes Esser door Ton Neelissen (Balans, euro 25,-) is een uitvoerige biografie van deze curieuze man. Esser was niet alleen een geniaal medicus. Hij was ook schaakkampioen van Nederland, speculant in onroerend goed en een kunstverzamelaar, die Piet Mondriaan ontdekte.
In de mooie reeks ‘Oorlogsdomein’ verscheen De officierskamer door Marc Dugain (Arbeiderspers, euro 17,95): een roman over drie militaire slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Alle drie hebben een totaal verminkt gezicht en belanden in het militaire hospitaal Val-de-Grâce. Daar werken medici aan de moeizame en pijnlijke reconstructie
van hun gezicht. Dugain laat zien hoe de drie moeten leren leven met hun maatschappelijke stigmatisering als mismaakte.
Misdaad
Gerrit de Stotteraar. Biografie van een boef (Podium, euro 16,-) is een bewerking van Hagar Peeters’ doctoraalscriptie geschiedenis ‘Gerrit de Stotteraar en het onvoltooide streven. Een casestudie naar de invloed van het naoorlogse humaniseringsstreven in de Nederlandse strafrechtpraktijk op bestraffing, beeldvorming en behandeling bij een Amsterdamse inbreker’. Peeters, beter bekend als dichteres, ontving voor deze scriptie de Nationale Scriptiepijs van Het Parool. De titel van de scriptie dekt de lading van het boek beter dan de titel van het boek zelf. Maar ja, zo’n titel verkoopt niet. Ik had liever gezien dat Peeters louter een biografie had geschreven van Gerrit de Stotteraar, een van Nederlands beruchtste boeven. Haar boek is een onbevredigende mix van biografie en geschiedenis van de Nederlandse strafrechtpraktijk. Bovendien zijn we al goed op de hoogte van deze geschiedenis, dankzij het prachtige proefschrift van schrijver en criminoloog Herman Franke Twee eeuwen gevangen. Misdaad en straf in Nederland (1990).
Meester Postema
Koos Postema ging voorgoed houden van geschiedenis door Meester Brouwer. Die was Hoofd der School. ‘Hij had een kaal altijd gebruind hoofd en liep een beetje mank. Maar wat ik vooral nooit vergeten zal is hoe hij kon vertellen. Geschiedenis. Over Noormannen bijvoorbeeld.’ In Terug in de tijd. Vaderlandse geschiedenis in schetsen en portretten (Arbeiderspers, euro 17,95) treedt Postema in de voetsporen van Meester Brouwer. Hij vindt zijn boek zelf ‘geen echt geschiedenisboek, maar een boek waarin ik een persoonlijke keuze heb gemaakt uit aansprekende personen en gebeurtenissen uit ons vaderlands verleden’. Voor wie helemaal niets weet van de Nederlandse geschiedenis is dit een prettige introductie.
Twintigste eeuw
Twee romans waarin u veel kunt opsteken over de twintigste eeuw. Madame door Antoni Libera (Prometheus, euro 21,95) speelt in Polen tijdens de grauwe communistische jaren zestig van de vorige eeuw. Een intelligente, gevoelige en van kunst bezeten zeventienjarige probeert zich op het gymnasium van Warschau te onttrekken aan de verstikkende middelmatigheid die er de dienst uitmaakt.
Irvine Welsh, beroemd geworden door Trainspotting, geeft in zijn nieuwe roman Lijm (Arbeiderspers, euro 22,75) een genadeloos beeld van Engeland vanaf de jaren zeventig. Hij volgt vier jongens die opgroeien in de achterbuurten van Edinburgh. Ze vechten tegen de door klasse en cultuur opgelegde patronen, tegen de invloed van hun ouders en leeftijdgenoten.
Willem III
‘In zijn eigen land hield hij even beestachtig huis. Op zijn 46ste jaar deed hij een reis door het zuiden van zijn rijk. Er woonde toen in het gehucht A. een beeldschone boerendochter, de eenige steun van bejaarde lieden. Koning Gorilla zag die dochter aan het hek staan. Hij wist te bewerken dat zij hem den veestal zou laten zien. Daar gekomen zwichtte het onnoozele kind voor zijn schone beloften en bedreigingen, hij onteerde haar en op den bepaalden tijd verscheen de vrucht van Koning Gorilla’s “liefde” tot zijn volk!’ Een passage uit een van de beroemdste Nederlandse pamfletten uit de negentiende eeuw: Uit het leven van koning Gorilla (1887). Uitgeverij Aspekt heeft het onder de titel Willem III, Koning Gorilla (euro 14,98) integraal herdrukt en van een inleiding laten voorzien door Dennis Bos, die promoveerde op een studie over de vroege socialistische beweging in Amsterdam. Uit het leven van koning Gorilla was een venijnige aanval op koning Willem III, op de markt gebracht door de socialistische beweging. Het smaadschrift vloog met tienduizenden tegelijk de deur uit. Vrienden van Oranje zagen in de verschijning van het boekje aanleiding om socialisten op straat te mishandelen.
Verder…
Van de zevendelige serie ‘Techniek in Nederland in de twintigste eeuw’ verscheen het vijfde deel: Transport, Communicatie (Walburg Pers, euro 32,-), een mooi blader- en leesboek.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
