Gewaagd
Oranjewatcher J.G. Kikkert is een druk baasje. Hoeveel boeken zal hij hebben geschreven? Ik vermoed een twintigtal. De wat gewaagdere werkjes schrijft hij onder pseudoniem. Vijf jaar geleden stuurde hij Liefdesleven en -leed van de Oranjes de wereld in onder de dekmantel Ilona Stein (Boedapest 1945). Ik weet dat omdat ik een leesrapport over het manuscript schreef voor uitgever Ad. Donker (geachte heer Donker ik wacht nog altijd op mijn honorarium). Ik suggereerde toen om eens een stamboom te maken van de Oranjes inclusief alle bastaarden. Zie, die taak heeft Kikkert nu volbracht onder de schuilnaam Hanno de Iongh: Oranjebastaarden. Een vademecum (Aspekt, ƒ 22,95). Een bescheiden vergoeding mag uitgever Aspekt op mijn rekening storten.
Verwijtend
‘”Je krijgt de onderscheiding wegens oorlogsverwondingen. Daar zijn de meisjes dol op!” “Zonder neus!”, brulde de lader. “Je hebt je neus toch!” Verwijtend antwoordde de lader: “Daar ligt die toch!” Hij wees met zijn hand naar het beton. Een stuk vlees lag op het platform. Het was zijn neus.’ Een wrang fragment uit Vergelding door Gert Ledig (Arbeiderspers, ƒ 39,65), een roman over de geallieerde vergeldingsacties aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De roman is onderdeel van de nieuwe reeks Oorlogsdomein van de Arbeiderspers, gewijd aan literaire werken die de oorlogen van de twintigste eeuw tot onderwerp hebben. Vergelding verscheen oorspronkelijk in Duitsland in 1956. De heruitgave daar in 1999, meldt een folder van de Arbeiderspers, was aanleiding tot een discussie over het eigen Duitse oorlogsleed in relatie tot de holocaust. Jammer genoeg valt over die discussie niets te lezen in het nawoord bij de Nederlandse vertaling.
Onthutsend
In juni 1975, twee maanden na de val van de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh, schreef Dieudonnée ten Berge een artikel over de terreur van de Rode Khmer, de nieuwe machthebber. Vrij Nederland weigerde het stuk omdat de feiten niet zouden kunnen kloppen. Het blad plaatste wel een beschouwing van de linkse professor Ernst Utrecht die over de deportatie van de stadsbewoners meldde: ‘Voorlopig worden zij tewerkgesteld in het landbouwbedrijf en nemen volledig deel, als een gewone landbouwer, aan het ploegen, planten en binnenhalen van de oogst.’ Een pijnlijke blunder beschreven door Arnold Karskens in Pleisters op de ogen. De Nederlandse oorlogsverslaggeving van Heiligerlee tot Kosovo (Meulenhoff, ƒ 45,-). Karskens is zeer kritisch over de Nederlandse oorlogsjournalistiek, hetgeen hem door collega’s niet in dank is afgenomen. Ze kregen steun van Piet Hagen, hoofdredacteur van De Journalist, die Karskens voorhield: ‘Je kan ook te hoge eisen stellen.’ Merkwaardig. Wie de onthutsende miskleunen in Pleisters op de ogen leest kan alleen maar concluderen: De lat zou heel wat hoger moeten.
Veredeld
Het elektrisch bestaan (Meulenhoff, ƒ 49,50) is het vierde en laatste deel van Piet Calis’ serie over literaire jongerentijdschriften tussen april 1941 en maart 1951. Calis beoefent een degelijke ouderwetse geschiedschrijving: geen moeilijk getheoretiseer en veel ellenlange citaten. Eigenlijk is de serie een veredelde bronnenpublicatie. In Het elektrisch bestaan kunnen we de geboorte van de Vijftigers meemaken en ons verbazen over de preutse reacties op hun werk. Dichter Lucebert gebruikte in een beschouwing de woorden ‘kut’ en ‘neuken’. Dat mocht niet. Het werd: ‘kat’ en ‘nooken’.
Ontluikend
Bekende historici als Jacques Presser, Loe de Jong, H.W. von der Dunk, Bastiaan Bommeljé en Hans Righart draven op als getuigen in Het land van Oranje. Kunst, kracht en kwetsbaarheid van het Nederlandse voetbal (Bert Bakker, ƒ 36,50) door de Britse journalist David Winner. Het is een boek voor intellectuelen over het Nederlandse Totaalvoetbal. Winner: ‘Toen in de late jaren zestig intellectuelen voor het eerst naar De Meer stroomden om de ontluikende Totaalvoetballers in actie te zien, begon het idee post te vatten dat wat Cruijff en de anderen deden meer was dan voetbal. Het was Kunst.’ Barry Hulshoff reageert nuchter tegen Winner. Die intellectuelen maakten er te veel van: ‘In de wedstrijd speel je gewoon.’
Gestoord
Bas Soetenhorst en Michiel Zonneveld kregen voor Afrekenen met Peper (Van Gennep, ƒ 34,90) veel aandacht. Ze laten zien dat in de affaire-Peper door de pers en door de accountants van KPMG slordig onderzoek is gedaan. Minder aandacht kreeg Onder dwang. Leven in een tbs-inrichting (Veen, ƒ 29,90) van Humphrey Ludwig en Rick Blom. Raar. Tegen hun relaas kan de affaire-Peper bij lange na niet op. Ze schetsen het totale failliet van de tbs-behandeling. Simpel samengevat: Gedetineerden komen een tbs-inrichting nog gestoorder uit dan ze erin gaan.
Verder…
Nuttig nu het Van Heutszmonument een nieuwe bestemming krijgt: Atjeh. De verbeelding van een koloniale oorlog (Bert Bakker, ƒ 39,50) onder redactie van Liesbeth Dolk.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
